ή "Arz el Rab" ( Κέδροι του Κυρίου αραβ.) Τα δέντρα αυτά είναι οι "επιζώντες της αρχαιότητας", και μπορούμε να τα θεωρήσουμε αιωνόβια.
"Ο δίκαιος θα ανθίσει σαν το φοίνικα και θα αναπτυχθεί, όπως ο κέδρος του Λιβάνου" (Ψαλμός 92:12)διαβάζουμε στις γραφές,και
"Ο κέδρος υψικάρηνον και ευθυτενές δένδρον, πολύδοξον και περικαλλές φυτόν εν τω Λιβάνω κυρίως φυόμενον". Το μεγαλύτερο κομμάτι του Λιβάνου σκιάζεται από πυκνά δάση κέδρων, και δεν είναι τυχαία το δέντρο σύμβολο ολόκληρης της χώρας, και της σημαίας της.
Η απόδοση λατρείας στα δέντρα, ξεπερνά τα όρια ενός γεωγραφικού χώρου, και είναι φαινόμενο παγκόσμιο και διαχρονικό, που απαντάται σε όλες τις ηπείρους και σε διαφορετικούς πολιτισμούς.
Το μοτίβο του ιερού δέντρου κυριαρχεί σαν μορφή στις παραστατικές τέχνες σαν σύμβολο του έμβιου κόσμου, και σαν ένας νοητός σύνδεσμος μεταξύ του ουρανού-πεδίο του Θεού- της Γης, και του κάτω κόσμου.
Στη δική μας παράδοση η Άρτεμις είναι η Κυρία των κέδρων, όπως ο Φοίνικας του αδελφού της Απόλλωνα.
Η ξυλεία των κέδρων ήταν αντικείμενο εκμετάλλευσης από τους Ασσυρίους, Βαβυλώνιους και Πέρσες, πολύτιμο στη ναυπηγική, αλλά και στο χτίσιμο του ναού του Σολομώντα.
Δάση από κέδρους στη χώρα μας βρίσκουμε στον Πάρνωνα, στην Κύπρο, και έξω από την πόλη των Χανίων.
Διάφορα είδη κέδρων συναντάμε μέσα στα ελατοδάση, γιατί οι κέδροι με τη σκιά τους δρουν υποστηρικτικά στα πρώτα στάδια της ζωής της ελάτης.
Τα είδη που βρίσκονται συχνότερα στην Ελλάδα είναι:
Κέδρος ή αγριόκεδρος (Juniperus oxycedrus - Γιουνίπερος ο οξύκεδρος). Μικρό δέντρο ή θάμνος με πολλά κλαδιά και διακλαδισμένους βλαστούς, που φτάνει τα 6 μέτρα ύψος και βρίσκεται σχεδόν σε όλη την Ελλάδα.
Γιουνίπερος ο νάνος. Δέντρο μικρού ύψους, βρίσκεται στις περιοχές του Αγίου Όρους και στον Παρνασσό.
Γιουνίπερος ο μακρύκαρπος (Juniperus macrocarpa) . Δέντρα με ύψος 10 περίπου μέτρων, και πλούσιο φύλλωμα. Το ξύλο τους είναι καλής ποιότητας και χρησιμοποιείται στην κατασκευή επίπλων.
Γιουνίπερος ο κοινός ή Αγριοκυπαρίσσι (Juniperus communis). Μικρό δέντρο που βρίσκεται στην Ήπειρο, Μακεδονία και Θεσσαλία. Το ξύλο του είναι ανθεκτικό, δεν σαπίζει και χρησιμοποιείται στις κατασκευές μικρών εργαλείων.
Μαγειρική χρήση.
Κεδρόμηλα ή κεδροκούκουτσα λέγονται οι καρποί οι οποίοι συλλέγονται ώριμοι και στη συνέχεια αποξηραίνονται με προσοχή ώστε να μη χάσουν την εσωτερική τους υγρασία. Έχουν σκούρο μπλε- μαύρο χρώμα, χαρακτηριστικό άρωμα και γλυκόπικρη γεύση. Στη δική μας παράδοση φαίνεται να είναι άγνωστοι και δεν θα συναντήσουμε συχνά αναφορές για τη χρήση τους. Οι καρποί αντίθετα είναι ιδιαίτερα αγαπητοί σαν μπαχαρικό στις ανατολίτικες κουζίνες. Στη μαγειρική ταιριάζουν πολύ στο κυνήγι, το λιπαρό κρέας, στις λευκές σάλτσες κ.ά. Αν θελήσουμε να τους προμηθευτούμε θα τους αναζητήσουμε στα μπαχαράδικα, ή στο Βασιλόπουλο, αν θέλουμε να γνωρίζουμε από που εισάγονται. Το εξωτικό αλλά διακριτικό άρωμα που έχουν, μπορεί να κάνει τη διαφορά σε κρέμες ζαχαροπλαστικής, στα λικέρ, στη γέμιση για σοκολατάκια, στις λευκές σάλτσες, στα πιάτα με ρύζι, σε μαρινάδες, στο χοιρινό κατσαρόλας, και άλλα παχιά κρέατα όπου χρειαζόμαστε και κάτι που να διασπά το λίπος και τη βαριά μυρωδιά. Μιλώντας ενδεικτικά για την ποσότητα, σε ένα κιλό κρέας θα χρησιμοποιήσουμε 15 περίπου κεδροκούκουτσα. Πριν τα προσθέσουμε στο φαγητό μπορούμε αν θέλουμε να τα σπάσουμε λίγο σε ένα γουδί. Δεν είναι τόσο σκληρά όσο το μπαχάρι, και μπορούν να μασηθούν. Στα γλυκά, ακόμη και 5 καρποί είναι αρκετοί για να δώσουν άρωμα. Αν τα χρησιμοποιήσουμε καλό θα είναι να παραλείψουμε άλλα έντονα μπαχαρικά που θα μπορούσαν να σκεπάσουν το λεπτό άρωμά τους (με εξαίρεση το πιπέρι).
-Στην ποτοποιία χρησιμοποιείται για την παρασκευή ή αρωματισμό ποτών και κρασιών. Το ίδιο μπορούμε να κάνουμε και στο σπίτι μας.
Παραδοσιακές χρήσεις
Γύρω από τις ψυχρές και τις εύκρατες ζώνες του πλανήτη μας και στα δύο ημισφαίρια, βρίσκονται εκτεταμένες περιοχές Κωνοφόρων από το βορρά μέχρι το νότο, και σκεπάζουν τα περισσότερα βουνά σχεδόν μέχρι την κορυφή τους, ανάλογα με το υψόμετρο. Το ξύλο των κέδρων προέρχεται από δέντρα που φυτρώνουν σε διάφορα μέρη του κόσμου, και έχει διαφορετικές χρήσεις και ιδιότητες.
Πρόκειται για: 1.-Araucaria Araucana, 2 .- Ginkgo biloba , 3 .- Abies alba 4 .- Cedrus Libani, 5 .- Pinus radiata, 6 .- Cupressus lawsoniana 7 .- Cupressus sempervirens, 8 .- Taxus Bacata, 9 .- Juglans Regia 10 .- Betula pendula, 11 .- Alnus glutinosa, 12 .- Fagus Sylvatica + Wacom Intuos (1)
Τα κωνοφόρα παράγουν πολλά αιθέρια έλαια και ρητίνες. Σε ορισμένα είδη η παραγωγή ρητίνης είναι τόσο έντονη, που τα δέντρα την εκκρίνουν από τους κώνους ή και τους κορμούς τους. Αυτό το φαινόμενο υποδεικνύει την χαρακτηριστική σχέση ανάμεσα σε αυτά τα δέντρα και τις δυνάμεις της θερμότητας. Τα περισσότερα κωνοφόρα παράγουν ουσίες (αιθέρια έλαια, ρητίνες, βάλσαμα) που είναι θερμαντικά και αναζωογονητικά. Ο τομέας δράσης τους είναι η κρύα περιοχή του σώματος: το νευρικό σύστημα.
Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι χρησιμοποιούσαν το έλαιο των κέδρων για να βαλσαμώνουν τους νεκρούς, και για την παραγωγή καλλυντικών και αρωμάτων. Το ξύλο τους χρησιμοποιήθηκε σαν θυμίαμα από την Αίγυπτο έως και το Θιβέτ. Τα έλαια των Κωνοφόρων αφομοιώνονται καλύτερα μέσα από τους πνεύμονες (εισπνοές, διασκορπισμός στο χώρο). Όμως θέλουν προσοχή. Το αιθέριο έλαιο είναι τοξικό και ερεθιστικό, και δεν πρέπει να χρησιμοποιείται από εγκύους ή χωρίς επαγγελματική καθοδήγηση.(2)
Παραδοσιακές χρήσεις
Ο Κέδρος atlantica είχε χρησιμοποιηθεί σαν αποχρεμπτικό, διουρητικό,και ηρεμιστικό, σε διαταραχές του λεμφικού, στην κατακράτηση υγρών, το προεμμηνορροϊκό σύνδρομο,τη βρογχίτιδα,κ.ά.
Σύγχρονες χρήσεις
Από το ξύλο του παράγεται έλαιο χρήσιμο στις φαρμακοβιομηχανίες για τις δερματοπάθειες, στα καλλυντικά και σε πολλά προϊόντα καθημερινής χρήσης. Το μεθυστικό έλαιο του κέδρου θεραπεύει το νου και το σώμα από το άγχος και συμβάλλει στην απαραίτητη χαλάρωση πριν τον ύπνο.
Το ξύλο του κέδρου όταν καίγεται δίνει ένα άρωμα που μας μεταφέρει μακριά, και γι' αυτό χαρακτηρίζεται -ψυχοδιεγερτικό- αρωματικό δέντρο. Είναι επίσης μεγάλης αντοχής γι' αυτό χρησιμοποιείται σε ξύλινες περιφράξεις και υπαίθριες ξυλοκατασκευές, κατάλληλο για την κατασκευή επίπλων, βαρελιών και εργαλείων.
Τα κυριότερα είδη στον κόσμο σήμερα είναι.
Γνωστότερος ο κέδρος του Λιβάνου (Cedrus libani var. libani) που φύεται σε Λίβανο, Παλαιστίνη, και Ισραήλ, βορειοδυτικά στην Ιορδανία, στα δυτικά της Συρίας, και στα νότια της Τουρκίας. Και δύο διαφορετικά είδη που θεωρούνται διαφορετικά υποείδη ή ποικιλίες. Ο τούρκικος κέδρος (Cedrus libani subsp. stenocoma ή var. stenocoma) που αναπτύσσεται στα νοτιοδυτικά της Τουρκίας. Το ύψος του φτάνει μέχρι τα 40 μέτρα, με περίμετρο κορμού τα 2.5 μ. Σήμερα, μετά από από πολλά χρόνια επίμονης αποψίλωσης των δασών, η έκταση αυτής της δασικής κληρονομιάς έχει μειωθεί αισθητά. Οι Τούρκοι πάντως κάνουν εντατικές δενδροφυτεύσεις για την αποκατάσταση του δικού τους πληθυσμού.
Ο Κέδρος της Κύπρου (Cedrus libani var. brevifolia)
Σήμερα έχουμε λίγα δάση κέδρου στη Κύπρο με μέτρια σε ύψος δέντρα -25μ.- αν και ο Λύνιος ο πρεσβύτερος ανέφερε δένδρα ύψους 40μ.
Ο Κέδρος των Ιμαλαϊων(Cedrus deodara )
Η ονομασία προέρχεται από το σανσκριτικό όρο devadaru που σημαίνει: το ξύλο των θεών, deva (Θεός) daru (ξυλο).
Στις μέρες μας θεωρείται ιερό δένδρο κυρίως στα χωριά του Κασμίρ (Kashmir) και του Πουντζαμπ (Punjab), ενώ αναφέρεται σε πολλούς μύθους των Hindu. Έχει ταχύτερη ανάπτυξη από τους υπόλοιπους, αλλά λιγότερο εντυπωσιακό σχήμα. Το ξύλο είναι βαρύ, σκληρό, μη πορώδες και έχει μια χαρακτηριστική οσμή βάλσαμου. Το Θιβέτ εξακολουθεί να χρησιμοποιεί τις ουσίες του κέδρου στην ιατρική του.
Ο Κέδρος του Άτλαντα (Cedrus libani var. atlantica) είναι ένα πολύ μεγάλο και επιβλητικό δέντρο, που τα κλαδιά του καλύπτονται με γκρι πράσινο φύλλωμα. Κατάγεται από το Μαρόκο-Αλγερία. Φτάνει σε ύψος τα 30-40 μ. και η διάμετρος του κορμού του τα 1.5-2 μ. Τον βρίσκουμε συχνά στα πάρκα σαν διακοσμητικό δέντρο.
Ο πολλαπλασιασμός τους γίνεται με σπόρους ή με μοσχεύματα το φθινόπωρο.
Ο Κέδρος του Λιβάνου και ο Κέδρος των Ιμαλάϊων είναι είδη με τις ίδιες περίπου θεραπευτικές ιδιότητες που απαιτούν επαγγελματική καθοδήγηση για την ασφαλή τους χρήση. Τις ίδιες ιδιότητες με τα έλαια έχει και το ξύλο των Κέδρων, ενώ " στα πόδια" αυτών των δέντρων βρίσκονται συχνά και συλλέγονται τα μανιτάρια Amanita muscaria.
Εικόνες
(1)http://almanegra.deviantart.com/
Θωμάς Ακριτίδης
el.wikipedia.org
http://www.radicio.com/forum/index.php?showtopic=1709
http://tabatabaee.gr/antiques-carpets/
Πηγές:
http://en.wikipedia.org/wiki/Lebanon_Cedar
http://www.erbe.altervista.org/cedrus_atlantica.html
http://almanegra.deviantart.com/art/K-leaves-and-fruits-1-12-comm-44266145?moodonly=24
.(2) http://www.donkeyisland.gr/new/Famc%CE%BFniforae.html
"Ο κέδρος υψικάρηνον και ευθυτενές δένδρον, πολύδοξον και περικαλλές φυτόν εν τω Λιβάνω κυρίως φυόμενον". Το μεγαλύτερο κομμάτι του Λιβάνου σκιάζεται από πυκνά δάση κέδρων, και δεν είναι τυχαία το δέντρο σύμβολο ολόκληρης της χώρας, και της σημαίας της.
Η απόδοση λατρείας στα δέντρα, ξεπερνά τα όρια ενός γεωγραφικού χώρου, και είναι φαινόμενο παγκόσμιο και διαχρονικό, που απαντάται σε όλες τις ηπείρους και σε διαφορετικούς πολιτισμούς.
Το μοτίβο του ιερού δέντρου κυριαρχεί σαν μορφή στις παραστατικές τέχνες σαν σύμβολο του έμβιου κόσμου, και σαν ένας νοητός σύνδεσμος μεταξύ του ουρανού-πεδίο του Θεού- της Γης, και του κάτω κόσμου.
Η ξυλεία των κέδρων ήταν αντικείμενο εκμετάλλευσης από τους Ασσυρίους, Βαβυλώνιους και Πέρσες, πολύτιμο στη ναυπηγική, αλλά και στο χτίσιμο του ναού του Σολομώντα.
Δάση από κέδρους στη χώρα μας βρίσκουμε στον Πάρνωνα, στην Κύπρο, και έξω από την πόλη των Χανίων.
Διάφορα είδη κέδρων συναντάμε μέσα στα ελατοδάση, γιατί οι κέδροι με τη σκιά τους δρουν υποστηρικτικά στα πρώτα στάδια της ζωής της ελάτης.
Τα είδη που βρίσκονται συχνότερα στην Ελλάδα είναι:
Κέδρος ή αγριόκεδρος (Juniperus oxycedrus - Γιουνίπερος ο οξύκεδρος). Μικρό δέντρο ή θάμνος με πολλά κλαδιά και διακλαδισμένους βλαστούς, που φτάνει τα 6 μέτρα ύψος και βρίσκεται σχεδόν σε όλη την Ελλάδα.
Γιουνίπερος ο μακρύκαρπος (Juniperus macrocarpa) . Δέντρα με ύψος 10 περίπου μέτρων, και πλούσιο φύλλωμα. Το ξύλο τους είναι καλής ποιότητας και χρησιμοποιείται στην κατασκευή επίπλων.
Γιουνίπερος ο κοινός ή Αγριοκυπαρίσσι (Juniperus communis). Μικρό δέντρο που βρίσκεται στην Ήπειρο, Μακεδονία και Θεσσαλία. Το ξύλο του είναι ανθεκτικό, δεν σαπίζει και χρησιμοποιείται στις κατασκευές μικρών εργαλείων.
Κεδρόμηλα ή κεδροκούκουτσα λέγονται οι καρποί οι οποίοι συλλέγονται ώριμοι και στη συνέχεια αποξηραίνονται με προσοχή ώστε να μη χάσουν την εσωτερική τους υγρασία. Έχουν σκούρο μπλε- μαύρο χρώμα, χαρακτηριστικό άρωμα και γλυκόπικρη γεύση. Στη δική μας παράδοση φαίνεται να είναι άγνωστοι και δεν θα συναντήσουμε συχνά αναφορές για τη χρήση τους. Οι καρποί αντίθετα είναι ιδιαίτερα αγαπητοί σαν μπαχαρικό στις ανατολίτικες κουζίνες. Στη μαγειρική ταιριάζουν πολύ στο κυνήγι, το λιπαρό κρέας, στις λευκές σάλτσες κ.ά. Αν θελήσουμε να τους προμηθευτούμε θα τους αναζητήσουμε στα μπαχαράδικα, ή στο Βασιλόπουλο, αν θέλουμε να γνωρίζουμε από που εισάγονται. Το εξωτικό αλλά διακριτικό άρωμα που έχουν, μπορεί να κάνει τη διαφορά σε κρέμες ζαχαροπλαστικής, στα λικέρ, στη γέμιση για σοκολατάκια, στις λευκές σάλτσες, στα πιάτα με ρύζι, σε μαρινάδες, στο χοιρινό κατσαρόλας, και άλλα παχιά κρέατα όπου χρειαζόμαστε και κάτι που να διασπά το λίπος και τη βαριά μυρωδιά. Μιλώντας ενδεικτικά για την ποσότητα, σε ένα κιλό κρέας θα χρησιμοποιήσουμε 15 περίπου κεδροκούκουτσα. Πριν τα προσθέσουμε στο φαγητό μπορούμε αν θέλουμε να τα σπάσουμε λίγο σε ένα γουδί. Δεν είναι τόσο σκληρά όσο το μπαχάρι, και μπορούν να μασηθούν. Στα γλυκά, ακόμη και 5 καρποί είναι αρκετοί για να δώσουν άρωμα. Αν τα χρησιμοποιήσουμε καλό θα είναι να παραλείψουμε άλλα έντονα μπαχαρικά που θα μπορούσαν να σκεπάσουν το λεπτό άρωμά τους (με εξαίρεση το πιπέρι).
-Στην ποτοποιία χρησιμοποιείται για την παρασκευή ή αρωματισμό ποτών και κρασιών. Το ίδιο μπορούμε να κάνουμε και στο σπίτι μας.
Γύρω από τις ψυχρές και τις εύκρατες ζώνες του πλανήτη μας και στα δύο ημισφαίρια, βρίσκονται εκτεταμένες περιοχές Κωνοφόρων από το βορρά μέχρι το νότο, και σκεπάζουν τα περισσότερα βουνά σχεδόν μέχρι την κορυφή τους, ανάλογα με το υψόμετρο. Το ξύλο των κέδρων προέρχεται από δέντρα που φυτρώνουν σε διάφορα μέρη του κόσμου, και έχει διαφορετικές χρήσεις και ιδιότητες.
Τα κωνοφόρα παράγουν πολλά αιθέρια έλαια και ρητίνες. Σε ορισμένα είδη η παραγωγή ρητίνης είναι τόσο έντονη, που τα δέντρα την εκκρίνουν από τους κώνους ή και τους κορμούς τους. Αυτό το φαινόμενο υποδεικνύει την χαρακτηριστική σχέση ανάμεσα σε αυτά τα δέντρα και τις δυνάμεις της θερμότητας. Τα περισσότερα κωνοφόρα παράγουν ουσίες (αιθέρια έλαια, ρητίνες, βάλσαμα) που είναι θερμαντικά και αναζωογονητικά. Ο τομέας δράσης τους είναι η κρύα περιοχή του σώματος: το νευρικό σύστημα.
Ο Κέδρος atlantica είχε χρησιμοποιηθεί σαν αποχρεμπτικό, διουρητικό,και ηρεμιστικό, σε διαταραχές του λεμφικού, στην κατακράτηση υγρών, το προεμμηνορροϊκό σύνδρομο,τη βρογχίτιδα,κ.ά.
Σύγχρονες χρήσεις
Από το ξύλο του παράγεται έλαιο χρήσιμο στις φαρμακοβιομηχανίες για τις δερματοπάθειες, στα καλλυντικά και σε πολλά προϊόντα καθημερινής χρήσης. Το μεθυστικό έλαιο του κέδρου θεραπεύει το νου και το σώμα από το άγχος και συμβάλλει στην απαραίτητη χαλάρωση πριν τον ύπνο.
Το ξύλο του κέδρου όταν καίγεται δίνει ένα άρωμα που μας μεταφέρει μακριά, και γι' αυτό χαρακτηρίζεται -ψυχοδιεγερτικό- αρωματικό δέντρο. Είναι επίσης μεγάλης αντοχής γι' αυτό χρησιμοποιείται σε ξύλινες περιφράξεις και υπαίθριες ξυλοκατασκευές, κατάλληλο για την κατασκευή επίπλων, βαρελιών και εργαλείων.
Γνωστότερος ο κέδρος του Λιβάνου (Cedrus libani var. libani) που φύεται σε Λίβανο, Παλαιστίνη, και Ισραήλ, βορειοδυτικά στην Ιορδανία, στα δυτικά της Συρίας, και στα νότια της Τουρκίας. Και δύο διαφορετικά είδη που θεωρούνται διαφορετικά υποείδη ή ποικιλίες. Ο τούρκικος κέδρος (Cedrus libani subsp. stenocoma ή var. stenocoma) που αναπτύσσεται στα νοτιοδυτικά της Τουρκίας. Το ύψος του φτάνει μέχρι τα 40 μέτρα, με περίμετρο κορμού τα 2.5 μ. Σήμερα, μετά από από πολλά χρόνια επίμονης αποψίλωσης των δασών, η έκταση αυτής της δασικής κληρονομιάς έχει μειωθεί αισθητά. Οι Τούρκοι πάντως κάνουν εντατικές δενδροφυτεύσεις για την αποκατάσταση του δικού τους πληθυσμού.
Ο Κέδρος της Κύπρου (Cedrus libani var. brevifolia)
Σήμερα έχουμε λίγα δάση κέδρου στη Κύπρο με μέτρια σε ύψος δέντρα -25μ.- αν και ο Λύνιος ο πρεσβύτερος ανέφερε δένδρα ύψους 40μ.
Ο Κέδρος των Ιμαλαϊων(Cedrus deodara )
Η ονομασία προέρχεται από το σανσκριτικό όρο devadaru που σημαίνει: το ξύλο των θεών, deva (Θεός) daru (ξυλο).
Στις μέρες μας θεωρείται ιερό δένδρο κυρίως στα χωριά του Κασμίρ (Kashmir) και του Πουντζαμπ (Punjab), ενώ αναφέρεται σε πολλούς μύθους των Hindu. Έχει ταχύτερη ανάπτυξη από τους υπόλοιπους, αλλά λιγότερο εντυπωσιακό σχήμα. Το ξύλο είναι βαρύ, σκληρό, μη πορώδες και έχει μια χαρακτηριστική οσμή βάλσαμου. Το Θιβέτ εξακολουθεί να χρησιμοποιεί τις ουσίες του κέδρου στην ιατρική του.
Ο Κέδρος του Άτλαντα (Cedrus libani var. atlantica) είναι ένα πολύ μεγάλο και επιβλητικό δέντρο, που τα κλαδιά του καλύπτονται με γκρι πράσινο φύλλωμα. Κατάγεται από το Μαρόκο-Αλγερία. Φτάνει σε ύψος τα 30-40 μ. και η διάμετρος του κορμού του τα 1.5-2 μ. Τον βρίσκουμε συχνά στα πάρκα σαν διακοσμητικό δέντρο.
Ο πολλαπλασιασμός τους γίνεται με σπόρους ή με μοσχεύματα το φθινόπωρο.
Εικόνες
(1)http://almanegra.deviantart.com/
Θωμάς Ακριτίδης
el.wikipedia.org
http://www.radicio.com/forum/index.php?showtopic=1709
http://tabatabaee.gr/antiques-carpets/
Πηγές:
http://en.wikipedia.org/wiki/Lebanon_Cedar
http://www.erbe.altervista.org/cedrus_atlantica.html
http://almanegra.deviantart.com/art/K-leaves-and-fruits-1-12-comm-44266145?moodonly=24
.(2) http://www.donkeyisland.gr/new/Famc%CE%BFniforae.html
μούρλια ανάρτηση
ΑπάντησηΔιαγραφήευωδίασαν τα μπλογκ
Ευχαριστούμε ακρατ για τα σχόλια, και την εκτίμηση.
ΑπάντησηΔιαγραφή