Μουσάσι Μιγιαμότο (宮本 武蔵 1584 – 1645) "Ο δρόμος του Σαμουράι"

Αποσπάσματα από "Το βιβλίο των πέντε δακτυλιδιών"

Έχοντας υπόψη τα σύγχρονα προβλήματα και τις συνέπειες  που μπορεί να έχουν τα λάθη τακτικής μέσα σε ένα τόσο ρευστό σκηνικό, "ξεσκονίζουμε" τα βιβλία μας για να θυμηθούμε τις επιδεξιότητες επιβίωσης που απαιτούν οι καιροί.

Γιατί «αυτός που παίρνει αψήφιστα τους αντιπάλους του, είναι βέβαιο ότι θα γίνει λεία τους» γράφει ο Σουν Τζου 2500 χρόνια πριν.
Σήμερα για πολλούς από εμάς το κυρίαρχο ζήτημα δεν είναι πια αυτό της οικονομικής επιτυχίας ή της καθημερινής επιβίωσης, είναι σοβαρότερο και αφορά την ίδια την ακεραιότητά μας.  Όποιο αρνητικό σενάριο  συζητούσαμε  έχοντας ακόμη μια ελπίδα ότι μπορεί να μην γίνει πραγματικότητα ήρθε κι έγινε η αλήθεια του αύριο. 
Όμηροι ξανά. Ή τα  αναλώσιμα της κρίσης. 
Η νεοφιλελεύθερη πολιτική έπληξε τα τελευταία χρόνια τα πιο αδύνατα κοινωνικά στρώματα συνταξιούχους, ανέργους, ασθενείς κ.λ.π, και προχωρά σε ακόμη χειρότερα σενάρια." Η κρίση αυτή άρχισε δυστυχώς ως οικονομική, όμως εξελίσσεται ραγδαία σε κρίση ηθικών αξιών και σε κρίση θεσμών" δήλωσε την προηγούμενη εβδομάδα ο Πρόεδρος του ΣΤΕ, ο κ. Πικραμμένος κατά τη διάρκεια της ετήσιας  Γενικής Συνέλευσης των μελών της Ένωσης Διοικητικών Δικαστών στα γραφεία του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών. Αποκαλυπτικές ημέρες. 
Όλοι ομολογούν. Αντιλαμβανόμαστε ότι κάτω από αυτές τις συνθήκες θα ήταν χρήσιμο να ανατρέξουμε σε παλιότερα κείμενα  να θυμηθούμε κανόνες, στρατηγικές και τακτικές, και  ότι άλλο μπορεί να φανεί χρήσιμο στον καθημερινό μας αγώνα. 
Γράφει ο Θανάσης  Τσακίρης:
" Στο σημείο αυτό θα αναφερθούμε, κατ’ εξαίρεση, στη διδασκαλία του «αγίου των σπαθιών», δηλαδή του Ιάπωνα μονομάχου-σαμουράι Μιγιαμότο Μουσάσι (γεννήθηκε στην επαρχία Μιμασάκα και έζησε κατά τη μεταβατική περίοδο των εμφυλίων πολέμων και της διακυβέρνησης των Τοκουγκάβα). 
Ανακαλύφθηκε προσφάτως από το χώρο της επιστήμης της διοίκησης των επιχειρήσεων και η διδασκαλία του θεωρείται ισάξια αυτής του Σουν Τζου μεταφερόμενη στο χώρο της οικονομίας και της πολιτικής των οργανώσεων".

Τα πέντε βιβλία του έργου του Μουσάσι είναι τα εξής:
 1. Το βιβλίο της Γης. Σ’ αυτό ο Μουσάσι τονίζει ότι ο ξιφομάχος (δηλαδή ο πολιτικός ή το στέλεχος επιχείρησης ή οργάνωσης) πρέπει να αντιλαμβάνεται τον αληθή κόσμο που δεν βρίσκεται στο πλαίσιο της ξιφομαχίας και μόνο. Με τα δικά του λόγια: «Γνώριζε τα μικρότερα και βαθύτερα πράγματα, τα επιφανειακότερα και τα βαθύτερα. Σαν να ήταν ευθύς δρόμος χαραγμένος στο έδαφος…»
 2. Το βιβλίο του Νερού. Ο Μουσάσι τονίζει ότι ο ξιφομάχος που κατέχει τις αρχές της ξιφομαχίας μπορεί να νικά εύκολα όχι μόνο τους πρώτους αντιπάλους του αλλά κάθε αντίπαλο στηριζόμενος έστω και μόνο σε ένα δεδομένο. «Με το νερό σαν βάση, το πνεύμα γίνεται σαν αυτό. Το νερό παίρνει το σχήμα του δοχείου του, είναι μερικές φορές ρυάκι και άλλες φορές άγρια θάλασσα.»
 3. Το βιβλίο της Φωτιάς. Ο Μουσάσι σ’ αυτό συζητά το θέμα του μάχεσθαι. Όπως και ο Σουν Τζου έτσι και ο Μουσάσι δεν θεωρούν πως το μεγάλο μέγεθος κάνει τη διαφορά: «Το πνεύμα της φωτιάς είναι άγριο είτε αυτή είναι μικρή, είτε είναι μεγάλη- και έτσι είναι και με τις μάχες: Ο Δρόμος στις μάχες είναι ίδιος, είτε πρόκειται για μονομαχίες είτε για μάχες με αντιπαρατασσόμενους μυριάριθμους στρατούς. Πρέπει να εκτιμήσετε το ότι το πνεύμα μπορεί να γίνει μεγάλο και μικρό. Ότι είναι μεγάλο, είναι εύκολα αντιληπτό, ότι είναι μικρό είναι δύσκολα αντιληπτό…» Η ουσία του βιβλίου της φωτιάς είναι ότι ο μαχητής πρέπει γρήγορα και νυχθημερόν να εκπαιδεύεται ώστε να αποφασίζει γρήγορα και να αντιμετωπίζει την εκπαίδευση ως μέρος της καθημερινότητας για να διατηρείται το πνεύμα απαράλλακτο.
 4. Το βιβλίο του αέρα. Σ’ αυτό το βιβλίο ο Μουσάσι ασχολείται με τις παλιές, τις συγκαιρινές και τις οικογενειακές παραδόσεις στρατηγικής. Θεωρεί ότι «είναι δύσκολο να γνωρίζεις τον εαυτό σου όταν δεν γνωρίζεις τους άλλους. Σε κάθε δρόμο υπάρχουν παράδρομοι. Αν μελετάτε ημερησίως ένα Δρόμο και το πνεύμα σας αποκλίνει, μπορεί να νομίζετε ότι ακολουθείτε έναν ορθό δρόμο, αλλά αντικειμενικά αυτός δεν είναι ο αληθής Δρόμος. Αν ακολουθείτε τον Αληθή Δρόμο και αποκλίνετε λίγο, αυτό αργότερα θα καταστεί μείζων απόκλιση. Πρέπει να το συνειδητοποιήσετε αυτό.»
 5. Το βιβλίο του Κενού. Ο Μουσάσι επισημαίνει ότι με τον όρο «Κενό» εννοεί «αυτό που δεν έχει αρχή και τέλος». Όποιος τηρεί αυτή την αρχή πρέπει να κατανοεί ότι αυτό «σημαίνει να μην τηρείς την αρχή». Ο Δρόμος του Στρατιώτη, δηλαδή η στρατηγική, είναι ο Δρόμος της Φύσης. «Όταν εκτιμήσετε την ισχύ της φύσης, γνωρίζοντας το ρυθμό κάθε κατάστασης, θα μπορείτε να πλήξετε τον εχθρό φυσικά και να χτυπήσετε φυσικά.». [20]
Ορισμένα στοιχεία που πρέπει να αντιληφθεί ο κριτικός αναγνώστης του έργου του Μουσάσι και με κάθε επιφύλαξη να τα μεταφέρει σε ένα σύγχρονο πλαίσιο είναι τα ακόλουθα:
«Περιγράφω το μάχεσθαι ως φωτιά. Αρχικά οι άνθρωποι σκέφτονται στενά επί των ωφελειών της στρατηγικής.(…) Στη στρατηγική μου η εκπαίδευση για να σκοτώνεις τους εχθρούς είναι μέσω πολλών αγώνων, μάχης για την επιβίωση, ανακάλυψης του νοήματος της ζωής και του θανάτου (…)»
«Οι τρεις μέθοδοι για να εμποδίστε τον αντίπαλο. Η πρώτη είναι να τον εμποδίσετε με το να επιτεθείτε. Αυτό καλείται Κεν νο σεν (το καθηλώνειν). Άλλη μέθοδος είναι να τον εμποδίσετε καθώς επιτίθεται. Αυτό καλείται Τάι νο σεν (αναμονή για την πρωτοβουλία). Άλλη μέθοδος είναι όταν εσείς και ο αντίπαλός σας επιτίθεσθε ταυτόχρονα. Αυτό καλείται Τάι Τάι νο σεν (ακολουθώ και εμποδίζω).»
«Επειδή μπορείτε να νικήσετε γρήγορα αποκτώντας το προβάδισμα, είναι ένα από τα σημαντικότερα πράγματα στη στρατηγική, και υπάρχουν αρκετά σημεία που ενέχονται στη λήψη της πρωτοβουλίας. Πρέπει να αξιοποιήσετε πλήρως την όποια περίσταση, να προβλέψετε το πνεύμα του αντιπάλου ώστε να αντιληφθείτε τη στρατηγική του και να τον νικήσετε.»

Αριστοτέλης Ωνάσης

«Γνώση των καιρών σημαίνει, αν η ικανότητά σας είναι μεγάλη, ώστε να βλέπετε ίσια στο εσωτερικό των πραγμάτων. Αν είστε βαθύς γνώστης της στρατηγικής, θα αναγνωρίσετε τις προθέσεις του αντιπάλου και ούτως θα έχετε πολλές ευκαιρίες για να νικήσετε.»
«Το ‘να γίνεστε ο αντίπαλος’ σημαίνει να σκέφτεστε ότι είστε στη θέση του αντιπάλου. Ο κόσμος τείνει να θεωρεί έναν ληστή παγιδευμένο σε ένα σπίτι σαν έναν οχυρωμένο εχθρό. Όμως, αν σκεφτόμαστε έτσι ώστε να ‘γίνουμε ο εχθρός’, αισθανόμαστε ότι όλος ο κόσμος είναι εναντίον μας και δεν υπάρχει διαφυγή.(…) 
Στη στρατηγική ευρείας κλίμακας ο κόσμος έχει πάντα την εντύπωση ότι ο αντίπαλος είναι ισχυρός και τείνει να γίνεται επιφυλακτικός. Όμως, αν έχετε καλούς στρατιώτες, αν καταλαβαίνετε τις αρχές της στρατηγικής και ξέρετε πώς να νικήσετε τον εχθρό, δεν πρέπει να ανησυχείτε για τίποτα.»
«Όταν πολεμάμε τον εχθρό, ακόμη και όταν φαίνεται ότι μπορούμε να νικήσουμε επιφανειακά χάρη στα οφέλη του Δρόμου, αν το πνεύμα του δεν συντριβεί, μπορεί να έχει νικηθεί επιφανειακώς, αλλά το πνεύμα του κατά βάθος να είναι ακατάβλητο.»
«Η ανανέωση εφαρμόζεται όταν μαχόμαστε με τον αντίπαλο και προκύπτει ένα περιπεπλεγμένο πνεύμα όπου δεν υπάρχει πιθανή επίλυση. Πρέπει να εγκαταλείψουμε τις προσπάθειές μας, να σκεφτούμε με ανανεωμένο πνεύμα την κατάσταση, και να νικήσουμε υιοθετώντας διαφορετικό ρυθμό. Η ανανέωση, όταν είμαστε σε αδιέξοδο με τον αντίπαλο σημαίνει ότι χωρίς να αλλάξουν οι συνθήκες αλλάζουμε πνεύμα και νικάμε μέσω διαφορετικής τεχνικής.» [21]
Τα αποσπάσματα από το έργο του Μουσάσι δίνονται στό πλαίσιο ενός σεμιναρίου, στο(ΕΚΠΑ-ΤΜΗΜΑ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ) από τον Θανάση  Τσακίρη, στην εισαγωγή, με θέμα «ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ»
 

Ολόκληρο το κείμενο και η βιβλιογραφία  εδώ:
Βιογραφικά στοιχεία του Miyamoto Musashi- στη wikipedia :
Το βιβλίο των πέντε δακτυλιδιών, έχει εκδοθεί τρεις φορές στην Ελλάδα, πιθανόν σε λίγα αντίτυπα και είναι εξαντλημένο.
Έχει επίσης εκδοθεί  με τον διαφοροποιημένο τίτλο "Το βιβλίο των πέντε κύκλων" από τις εκδόσεις: Αλκίμαχον το 2006, αλλά και σαν "Ο δρόμος του Σαμουράι"
Αν δεν το βρίσκετε και το θέλετε, έχω στη βιβλιοθήκη μου ένα αντίτυπο παλαιότερης έκδοσης του βιβλίου που μπορώ να  φωτοτυπήσω.
Εικόνες από:
http://en.wikipedia.org/