Στάχτη... ο Ελληνικός καπνός

Όλοι σήμερα πληρώνουμε  ακριβά τις συνέπειες των λανθασμένων πολιτικών  που ακολουθήθηκαν από το ξεκίνημα  και την ίδρυση αυτού του κράτους. Όλες οι κυβερνήσεις  ήταν ξενόφερτες, αλλά και καθοριστικά αρνητική υπήρξε η συμβολή της Δύσης στη Μικρασιατική καταστροφή, στον Β’ Π.Π  και μετά στον  Εμφύλιο πόλεμο.Οι αναταραχές είχαν σαν αποτέλεσμα η χώρα να χάσει το 50% του δυναμικού της στη μετανάστευση, και την ερείπωση της επαρχίας.
Η Ελλάδα μοιράστηκε,λεηλατήθηκε, πουλήθηκε, δόθηκε αντιπαροχή, και παρ’όλα αυτά  προσχώρησε στο Ευρώ  χωρίς να πληρεί τις προϋποθέσεις, -με πλαστά στοιχεία-και συνέχισε όλα αυτά τα χρόνια, να  δανείζεται, να δίνει και να παίρνει  χορηγίες,να διοργανώνει ωραίες και ακριβές φιέστες,κ.τ.λ.
Ήταν μέρος ενός καλά οργανωμένου σχεδίου;ή μια χούφτα άτομα απέκτησαν τόση δύναμη επιβολής;
Όλοι οι πολιτικοί είναι πουλημένοι; Και αν δεν είναι πουλημένοι, μήπως απλά είναι άχρηστοι; μήπως βολεμένοι;
Οι πολιτικές ηγεσίες βολεύονταν στο ψέμα για να βολεύουν και το λαό λένε πολλοί ερμηνεύοντας το χάλι των τελευταίων χρόνων.
Και ο λαός;(και  απεχθάνομαι αυτή τη λέξη που μόνο τσουβαλιάζει)
Δεν είχαμε υποψιαστεί τίποτα από αυτό που ζούσαμε;πόσο ψεύτικο ήταν;
ή ζούσαμε  συνειδητά στο ψέμα, προς αναζήτηση του βολέματος;
O Καμύ στην Πανούκλα, παραθέτει μια πολύ ωραία πρόταση: Δεν υπάρχουν αθώοι σε μια καταστροφή. Ούτε πάνω, ούτε κάτω.
Σήμερα ακόμη, αντιδρούμε λες και δεν ξέραμε για το έγκλημα που από χρόνια συντελούνταν κατά της χώρας μας. Ξαφνικά λες και ξυπνήσαμε από λήθαργο.
Αφέλεια ή  υποκρισία;
Γιατί;κάτι ανάλογο δεν γίνεται χρόνια τώρα  στις χώρες της Λατινικής Αμερικής;
Όσο οι αγρότες περιμένουν ΕΝΤΟΛΗ για να σπείρουν το χωράφι ή τα ΠΑΚΕΤΑ ΤΗΣ ΕΕ για να επιλέξουν καλλιέργειες , όσο οι επιχειρηματίες περιμένουν και αυτοί τις επιδοτήσεις και τους 
αναπτυξιακούς ή οι νέοι επιχειρηματίες επιλέξουν δραστηριότητα σύμφωνα με το αν ο καδ επιδοτείται ………..στα ίδια ερωτήματα θα γυρνάμε γράφει σε κάποιο σχόλιό του ένας αγρότης.
Η Ελλάδα είναι χρεωκοπημενη εδώ και καιρό…
και σίγουρα κάποιοι οφείλουν  εξηγήσεις σε πολίτες που δεν έκλεψαν,δεν λεηλάτησαν, δεν κουκούλωσαν και σήμερα χάνουν το μεγαλύτερο μέρος του εισοδήματός τους.

Αλλά ακόμη και τώρα μπροστά στο χείλος της καταστροφής  υπάρχουν  άνθρωποι που περιμένουν να τους σώσουν αυτοί οι απάτριδες που μας  οδήγησαν εδώ. Άλλος λιγότερο και άλλος περισσότερο….

Αν συνεχίσουμε να περιμένουμε λύσεις από τους φαύλους,θα τριγυρνάμε  άπρακτοι μέχρι η μιζέρια να μας αποτελειώσει...

Ανεργία

Γι'αυτό θα επιχειρήσουμε μια μικρή αναδρομή σε ένα από τα πιο προσοδοφόρα προϊόντα  που παρήγαγε η χώρα μας, και  που με αφορμή την ένταξή μας στην ΚΑΠ, την ΕΟΚ και στις ποσοστώσεις, αλλά και την έλλειψη ορθών πολιτικών αποφάσεων κατέληξε σε στάχτη...Τον καπνό, ένα φυτό που σε μια χώρα χωρίς υποδομές, δρόμους, και μεγάλες πεδιάδες έδωσε την πρώτη μεγάλη ώθηση εκτεταμένης παραγωγής και εξαγωγών.
Σταθμοί σ'αυτό το οδοιπορικό θα είναι τα στατιστικά στοιχεία, οι μαρτυρίες για τις συνθήκες εργασίας των καπνεργατών και  οι κοινωνικοί τους αγώνες, το "καπνικό ζήτημα" και οι επίσημες προτάσεις αντικατάστασης  της καλλιέργειας. Θα προσπαθήσουμε να δούμε που έχουν καταλήξει σήμερα όλ'αυτά, αφού εν τω μεταξύ κατάφεραν να μειώσουν την παραγωγή και να αφαιρέσουν τις άδειες από τους περισσότερους γεωργούς, αλλά και πως αξιοποιήθηκαν  τα  κτίρια που κάποτε είχαν χρησιμοποιηθεί σαν καπναποθήκες.

Το ξεκίνημα
Οι καραβέλες "της καταστροφής" του Χριστόφορου Κολόμβου και  των συντρόφων του όταν αποβιβάστηκαν το 1492 στον Νέο Κόσμο, ανακάλυψαν μεταξύ άλλων και τον καπνό, που φρόντισαν να φέρουν στη Γηραιά Ήπειρο μας λέει η επίσημη ιστορία. 
Ένα «ιερό» φυτό για τους ιθαγενείς που χρησιμοποιούσαν  στις θρησκευτικές τους τελετές και στη θεραπεία ασθενειών,πέρασε στην Ευρώπη ως καθημερινή απόλαυση και κατέληξε εθισμός.

Στην Ελλάδα οι πρώτες καπνοκαλλιέργειες εντοπίζονται  στη Θεσσαλονίκη, στα τέλη του 16ου αιώνα και αργότερα βρίσκονται σε πολλές πόλεις, την Καβάλα, την Ξάνθη, το Αγρίνιο, το Βόλο, κ.α.
Η  καλλιέργεια έχει εμπορικό ενδιαφέρον και οι πόλεις αυτές τα επόμενα χρόνια  μετατρέπονται σε ημιβιομηχανικές, καθώς η οργάνωσή τους,οικονομική, εργασιακή και πολεοδομική,  στηρίζονται στην εκμετάλλευση και την εμπορία του καπνού.
 Από τότε και έως τα μέσα του 20ου αιώνα, αποτελεί πότε το πρώτο και πότε το δεύτερο εξαγωγικό προϊόν της χώρας μας.

Γιατί ο καπνός είναι σημαντικός;

-Ο καπνός αποτελεί ιδιαίτερη και προσοδοφόρα καλλιέργεια, εάν λάβουμε υπόψη μας ότι χρησιμοποιεί εδάφη στα οποία δύσκολα μπορούν να καλλιεργηθούν άλλα προϊόντα. 
Η ελληνική ύπαιθρος αποτελείται σε μεγάλο βαθμό από μικρές ιδιοκτησίες και  οικογενειακές εκμεταλλεύσεις, από την πολυαπασχόληση, ενώ οι προσπάθειες για τη λειτουργία συνεταιρισμών είχαν αμφιλεγόμενα αποτελέσματα.
*
-Ο ανατολικός καπνός παράγεται σε πολύ αντίξοες κλιματικές και εδαφικές συνθήκες, σε εδάφη χαμηλής παραγωγικότητας, ακόμη και σε κεκλιμένα εδάφη, γεγονός καθοριστικό για μια χώρα  που ένα μεγάλο τμήμα της είναι ορεινό ή ημιορεινό,και με χαμηλό δείκτη κατοχής γεωργικής γης/γεωργό.
*
-Για την καλλιέργεια  του καπνού απασχολούνται πολλοί εργαζόμενοι, ακόμη και σήμερα που η σημασία  του έχει μειωθεί δραστικά. Απαιτεί χαμηλό επίπεδο εκμηχάνισης και εκτεταμένη χειρωνακτική εργασία. 
* 
Το καπνεμπορικό κεφάλαιο -μαζί με το εφοπλιστικό- ήταν ήδη διεθνοποιημένο από τον 19ο αιώνα, πράγμα που συνέβη σε άλλους τομείς πολύ αργότερα.
*
Γύρω από τον καπνό δημιουργήθηκαν βιομηχανικές συγκεντρώσεις και δίκτυα 
επιχειρήσεων, τα «καπνοχώρια» και οι «καπνουπόλεις», που βοήθησαν στην συντεταγμένη αγροτική ανάπτυξη. Η ανάγκη ανάπτυξης κατάλληλης υλικής υποδομής (καπνομάγαζα), ειδίκευσης του ανθρώπινου δυναμικού(καπνεργάτες και καπνέμποροι ) και η παροχή υπηρεσιών (εταιρίες μεταφορών και μηχανικού εξοπλισμού) ήταν καθοριστική για την είσοδο της χώρας στην εμπορική και τη βιομηχανική δραστηριότητα. Τόσο γιατί στον συγκεκριμένο τομέα  απασχολήθηκε ένα σημαντικό μέρος του οικονομικά ενεργού πληθυσμού(και οι γυναίκες) όσο και του ότι με  αυτή την παραγωγή συνδέονταν πολλές άλλες οικονομικές δραστηριότητες.
*
Τα καπνά υπήρξαν γι' αυτές τις  περιοχές η μοναδική σχεδόν πηγή εισοδήματος (καπνοχώρια) γιατί συνήθως δεν υπήρχαν τότε άλλες δυνατότητες για απασχόληση (π.χ. στη βιομηχανία ή στον τουρισμό). Συγκεκριμένα, μέχρι και το 1995 απασχολούνταν 70.000 αγρότες -10% συνόλου και 10.000 εργαζόμενοι στη βιομηχανία καπνού.
*
Η παραγωγή ανατολικού καπνού δίνει τις πιο υψηλές οικονομικές αποδοχές/καλλιεργούμενη έκταση από όλες τις υπόλοιπες καλλιέργειες (με εξαίρεση μόνο την επιτραπέζια ντομάτα).
*
Η συμβολή των εξαγωγών καπνού στο ισοζύγιο  εξωτερικών  συναλλαγών της χώρας αυξήθηκε δραστικά μετά το 1912-13, και με την ένταξη της Μακεδονίας και της Θράκης. 
Από τη δεκαετία του ’60, η συμβολή αυτή μειώνεται δραστικά: 3% την περίοδο 1880-1910, 19% 1910-20, 48%  1920-40, 40% 1945-60, 29% 1960-70, 8% 1970-80, και 4% 
1991-95.
*
Η φορολόγηση των προϊόντων καπνού είναι βασική πηγή εσόδων, διότι αποτελεί το 10% έμμεσων φόρων και το   5,7% των κρατικών εσόδων.

Μετά την απελευθέρωση της Μακεδονίας και την έλευση των προσφύγων, πολλοί από τους οποίους ήταν καπνοπαραγωγοί ή καπνέμποροι από Σμύρνη, Σαμσούντα και Κωνσταντινούπολη, το ποσοστό της γεωργικής γης που καλλιεργείται με καπνό αυξήθηκε σημαντικά .

Φόρτωση πλοίου

Η Ελλάδα παρουσιάζει συγκριτικό πλεονέκτημα στην παραγωγή ανατολικού καπνού πολύ καλής ποιότητας και σε πολλές ποικιλίες. Υπάρχουν περίπου 80 διαφορετικές ποικιλίες, που με τον  Κανονισμό 2501/87 ομαδοποιήθηκαν σε 8 βασικούς τύπους: μπασμάς, Κατερίνης, κάμπα-κουλάκ (κλασική και μη), μυρωδάτα, τσεμπέλια και μαύρα. 

Μέχρι τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο η ύπαρξη πολλών ποικιλιών αποτελούσε ουσιώδες πλεονέκτημα  γιατί κάθε μία από την πληθώρα των μικρών βιομηχανιών είχε τα δικά της χαρμάνια.
Οι καπνεμπορικές επιχειρήσεις ήταν εξαιρετικά προσοδοφόρες  τουλάχιστον μέχρι τη δεκαετία του ΄60. 
Από τότε, ο αριθμός των καπνεμπορικών επιχειρήσεων μειώνεται συνεχώς, και κυρίως 
αυξάνεται η εξάρτησή τους από μεγάλες καπνοβιομηχανίες (πολυεθνικές) ή μετατρέπονται σε πράκτορές τους.

Οι επιδοτήσεις -χωρίς παραγωγή- τα ξερίζωσαν 
Μια παραδοσιακή ελληνική καλλιέργεια, ο καπνός, τελειώνει ως παραγωγική διαδικασία, δημιουργώντας πλήθος προβλημάτων στην ελληνική οικονομία.
Σύμφωνα με τα στοιχεία των υπηρεσιών του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, φέτος(2006) πρώτη χρονιά εφαρμογής της νέας ΚΑΠ, η οποία έφερε την πλήρη αποδέσμευση της κοινοτικής επιδότησης από την παραγωγή του προϊόντος, η καπνοκαλλιέργεια μειώθηκε περίπου 80% στη χώρα μας. Πέρσι, τελευταία χρονιά πριν από τη νέα ΚΑΠ, η Ελλάδα παρήγαγε 112.249 τόν. καπνά. Φέτος η παραγωγή έπεσε στους 26.013 τόν. (μείωση 78%).
Η εξέλιξη αυτή φέρνει μαζί της τις παρακάτω επιπτώσεις:
Έπαψαν να καλλιεργούν 36.500 αγρότες
*
80% έπεσε η παραγωγή .Σταμάτημα της καλλιέργειας. Από 49.000 καπνοπαραγωγούς πέρσι, το 2006 έβαλαν καπνά 12.500 αγρότες.
*
Χάθηκαν 15.000 θέσεις εργασίας.
*
 Κλείνουν τα καπνομάγαζα και οι μονάδες επεξεργασίας καπνών, με αποτέλεσμα να χαθούν 15.000 θέσεις εργασίας.
*
Θα υπάρξει μεγάλη επίπτωση στο εμπορικό ισοζύγιο, καθώς η χώρα θα στερηθεί έσοδα σε συνάλλαγμα πάνω από 250 εκατ. ευρώ το χρόνο.
*
Πέρσι, η χώρα εξήγαγε γύρω τους 84.000 τόν. καπνών αξίας 252 εκατ. ευρώ. Την τελευταία 5ετία οι εισροές από τις εξαγωγές καπνών κυμαίνονταν στα 250-300 εκατ. ευρώ.
*
Καπνοπαραγωγοί περιοχές με παράδοση δεκαετιών δεν παράγουν πλέον καπνά (Αιτωλοακαρνανία, Φθιώτιδα, Κιλκίς, Λαγκαδάς, Ελασσόνα, κ.ά.). Αναφέρεται ότι στην Αιτωλοακαρνανία, που ήταν ο μεγαλύτερος καπνοπαραγωγός νομός με 3-4 ποικιλίες μοναδικές, φέτος καλλιέργησε καπνά ένας παραγωγός .
*
Σβήνουν από το χάρτη της καλλιέργειας 6 ποικιλίες καπνών, παραδοσιακά ελληνικές. Τα καμπά κουλάκ Ελασσόνας, τα τσεμπέλια-μαύρα, τα μυρωδάτα Αγρινίου, τα μπέρλεϊ και τα σοχούμια.
Σύμφωνα με τα στοιχεία που υπάρχουν, στη χώρα μένουν και καλλιεργήθηκαν δύο ποικιλίες, ο μπασμάς και ο Κατερίνης. Οι ποικιλίες αυτές καλλιεργήθηκαν στους νομούς Ροδόπης, Ξάνθης, Σερρών και Πιερίας. Στις δύο αυτές ποικιλίες η μείωση φτάνει στο 47% για τον μπασμά και στο 53% για τον Κατερίνης.Να σημειωθεί ότι στους 49.000 καπνοπαραγωγούς που είχαμε το 2005 θα σταλεί με προσωπική επιταγή η κοινοτική επιδότηση, από τις 15 Δεκεμβρίου και μετά, σύμφωνα με δέσμευση του υπουργού Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων Ευάγγ. Μπασιάκου. Η επιδότηση αυτή θα χορηγείται μέχρι και το 2013 και ανέρχεται στο μέσο όρο της επιδότησης που είχαν λάβει οι δικαιούχοι τα έτη αναφοράς 2000-2003.
Του Μιχάλη Κουρμούση. ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 26/10/2006.

Αρμάθιασμα του καπνού

Από το 2006, στα πλαίσια αναθεώρησης της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής, λόγω των αλλαγών στο σύστημα  επιδότησης των καπνών, άλλαξε και  η καλλιέργειά τους στην Ελλάδα. Η παραγωγή μειώθηκε δραματικά, και  σήμερα (2008) καλλιεργούνται μόνο δύο τύποι καπνών: Ο μπασμάς (Αν. Μακεδονία, Θράκη, Νομοί Θεσ/νίκης, Κοζάνης, Γρεβενών, Λάρισας) και η ποικιλία Κατερίνη (Ν. Πιερίας και Λάρισας). Η εξέλιξη της καπνοκαλλιέργειας μετά το 2006 φαίνεται στον παρακάτω πίνακα που βασίζεται σε στοιχεία του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων.
Μ.Ο. εξαετίας 2000-05:
Παραγωγοί 53.893
Στρέμματα 523.059
Παραγωγή (τόνοι) 114.532
2005
Παραγωγοί 17.659
Στρέμματα 183.379
Παραγωγή (τόνοι) 21.613
Η Κίνα είναι η πρώτη σε παραγωγή καπνού στον κόσμο. Ακολουθούν οι Η.Π.Α. η Βραζιλία ,η Ινδία , η Κούβα και η Τουρκία. Ο ελληνικός καπνός χρησιμοποιείται αποκλειστικά για την παρασκευή τσιγάρων και το 80% της εγχώριας παραγωγής εξάγεται. Η Ελλάδα βρίσκεται στην όγδοη θέση στον κόσμο και 2η στην Ευρώπη με παραγωγή 130,000 τόνων ετησίως(Στοιχεία από παλιότερα έτη)
Πηγή:Βικιπαίδεια
Η καλλιέργεια.
 Το φυτό του καπνού σπέρνεται το Μάρτιο.Όταν μεγαλώσει λίγο φυτεύεται σε ευθείες γραμμές.(συνήθως μέχρι τον Ιούνιο),και μέσα στον ίδιο μήνα ακολουθεί το σκάλισμα. Από τον  Ιούλιο έως  τον Σεπτέμβριο με το πρώτο φως του ήλιου, γίνεται η διαδοχική συλλογή των φύλλων(ανά κατηγορία.). Μετά ακολουθεί το αρμάθιασμα ( το πέρασμα των φύλλων σε κλωστή), ή γίνεται η συρραφή τους με ειδικές μηχανές, και το "κρέμασμα" για να στεγνώσουν.

 Τα ξερά φύλλα κρεμιούνται πρώτα σε ειδικούς χώρους, και αργότερα γίνονται δέματα, και αποθηκεύονται μέχρι την παράδοσή τους στον έμπορο. Οι μέθοδοι ξήρανσης των καπνών ποικίλλουν. Έχουμε και φυσικές και τεχνητές μεθόδους ,ανάλογα με το είδος του καπνού.
Τύποι καπνού 
Δύο είναι οι βασικοί τύποι καπνού:
Τα Αμερικάνικα καπνά
Είναι 3 οι βασικοί τύποι των Αμερικάνικων καπνών.
Ο τύπος Βιρτζίνια όπου κάθε φυτό έχει 25 περίπου φύλλα μεγάλου μεγέθους με χρώμα κιτρινωπό που οφείλεται κυρίως στη σύσταση του εδάφους  που καλλιεργείται.
Τα καπνά τύπου Μπέρλεϋ (Burley) των οποίων τα φύλλα είναι μικρότερα από τα Βιρτζίνια και το χρώμα των φύλλων τους είναι πράσινο ανοιχτό ο βλαστός τους δε λευκοκίτρινος.
 Ο τύπος αυτός καλλιεργείται και στην Ελλάδα.
Τέλος τα καπνά τύπου Fire-cured με τα φύλλα τους να έχουν μαύρο χρώμα, σκληρή υφή και ιδιαίτερη βαριά γεύση.
Ανατολικά καπνά
Καλλιεργούνται σε εδάφη ξηρά και φτωχά είναι δε ποικιλίες καπνών με μικρά και κοντά φύλλα. Θεωρούνται αρκετά εύγευστα καπνά και πολύ καλής ποιότητας. Βρίσκονται σε καλλιέργειες στην Ελλάδα, Βουλγαρία, Σερβία, Τουρκία, Συρία και αλλού.
Τα καλύτερης ποιότητας ανατολικά καπνά φύονται στις Μεσογειακές χώρες και ωριμάζουν κυρίως τις ξηρές περιόδους χωρίς πολλές βροχές.
Συνεχίζεται.

 Εικόνες
http://www.epoxi.gr
http://www.agraria.org/coltivazionierbacee/tabacco.htm
http://www.whatdoesitmean.com
http://archive.enet.gr