Ποιος φοβάται την προσφυγική Μνήμη;

Με αφορμή τις συζητήσεις για το «αντιρατσιστικό»αναδημοσιεύουμε το άρθρο του Βλάση Αγτζίδη που δημοσιεύθηκε στην Ελευθεροτυπία στις 21-9-2014.

 «…Το άγγελμα της μεγάλης σφαγής διαδίδεται τώρα τας πρώτας βραδυνάς ώρας στας Αθήνας…  Τα θέατρα σήμερα την νύχτα είναι και πάλι ανοιχτά και παίζουν. Ο κόσμος στο θέατρο της Κυβέλης γελά και η μουσική χτυπά εύθυμα τραγουδάκια. 
Μπήκα μέσα να δω την ψυχαγωγία του κόσμου και έφυγα αηδιασμένος…. 
Είναι λοιπόν και αι Αθήναι, η άτιμη και πουλημένη πόλις που προορίζεται να καταστραφεί αφού δεν αισθάνθηκε την συγκίνηση της καταστροφής (της Σμύρνης) και την σφαγήν και καταστροφήν όλου του ελληνισμού της Μικράς Ασίας. Η αηδία μου ήταν περισσότερο από μεγάλη…»
(Κ. Φαλτάιτς, «Ημερολόγιο», 14 Σεπτεμβρίου 1922)

Η πολύτιμη αυτή μαρτυρία ενός φιλομοναρχικού δημοσιογράφου την ημέρα της συνειδητής καταστροφής της Σμύρνης από τους Τούρκους εθνικιστές, αναδεικνύει με τον καλύτερο τρόπο συναισθήματα και δομές που συναντιούνται έως και σήμερα και αποτελούν όπως φαίνεται τον πυρήνα της νεοελληνικής ιδεολογίας και το σημείο αναφοράς του Βαθέως Κράτους και παρακράτους.…
Η εξάλειψη της προσφυγικής Μνήμης υπήρξε κοινός τόπος όλων των πολιτικών και στρατιωτικών δυνάμεων που διαχειρίστηκαν τη μοίρα αυτού του τόπου. Ο Ελ. Βενιζέλος ασκώντας μια κυνική διπλωματία ομαλοποίησης των ελληνοτουρκικών σχέσεων μετά το ΄30 –με κύριο θύμα τόσο τις περιουσίες που άφησαν στις πατρίδες τους οι πρόσφυγες, όσο και την προσφυγική Μνήμη- προτείνει συμβολικά τον Μουσταφά Κεμάλ για Νόμπελ Ειρήνης. 
Ο ακροδεξιός, εθνικιστής και αντικομμουνιστής δικτάτορας Ιωάννης Μεταξάς, εκφράζοντας τα ειλικρινή του συναισθήματα το 1938, μετονομάζει την Οδό Αποστόλου Παύλου στη Θεσσαλονίκη σε Οδό Κεμάλ Ατατούρκ και χαρίζει το σπίτι που γεννήθηκε ο Τούρκος δικτάτορας στο τουρκικό κράτος (σημερινό τουρκικό προξενείο). 
Οι νικητές του Εμφυλίου, εθνικιστές και αντικομμουνιστές –όπως και η χούντα των Απριλιανών- θα σεβαστούν απολύτως τη γραμμή Μεταξά, ενώ το ΚΚΕ θα ανακηρύξει τον Μουσταφά Κεμάλ –έναν τυπικό φασίστα του Μεσοπολέμου-  σε δημοκράτη, μεταρρυθμιστή και προοδευτικό.
Βέβαια, κύριος καθεστωτικός εκφραστής των αντιπροσφυγικών συναισθημάτων ιστορικά  υπήρξε η παραδοσιακή Δεξιά και οι μηχανισμοί της. Μέχρι τη στιγμή που ήρθε πρόσφατα στο φως ο περίφημος «συνωστισμός», που της έδωσε τη δυνατότητα να ξεπλυθεί από τις αμαρτίες του παρελθόντος, να ενδυθεί έναν φιλοπροσφυγικό μανδύα και να αρχίσει να θρηνεί υποκριτικά για τη Γενοκτονία του ελληνισμού της Ανατολής.

Ποιοι φυλάττουν τας Θερμοπύλας;  
Σε κεντρικό επίπεδο και συμβολικά, η σύγκρουση των προσφύγων του ’22 με το ελληνικό κράτος και την παραδοσιακή αρνητική του στάση έλαβε τέλος τη δεκαετία του ’90 με την αναγνώριση της Γενοκτονίας που συνέβη στην Ανατολή και τη  μερική αποδοχή του δικαιώματος ενσωμάτωσης στο κοινό νεοελληνικό αφήγημα της ιστορίας των Ελλήνων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Έτσι λοιπόν απέμειναν να φυλάττουν τας Θερμοπύλας της παραδοσιακής αντιπροσφυγικής καθεστωτικής ιδεολογίας κάποιοι εκ της νεοφιλελεύθερης κοσμοπολίτικης Δεξιάς και της αντίστοιχης Αριστεράς. 
Έκφραση αυτής της στάσης υπήρξε η πρόσφατη απουσία των Δημάρχων Αθηνών και Θεσσαλονίκης (Καμίνη και Μπουτάρη αντίστοιχα) από τις εκδηλώσεις Μνήμης για τη Μικρασιατική Καταστροφή. Στο χώρο της Αριστεράς, το ρόλο αυτό τον ανέλαβε εργολαβικά από το 2000 –έως και σήμερα- η λεγόμενη «ανανεωτική Αριστερά» και η εφημερίδα της. Γενικά η τάση αυτή υιοθέτησε μια γραμμή η οποία σίγουρα δεν συμβάδιζε με τα συναισθήματα των εγγονών του Γιάννη Πασαλίδη, αλλά με αυτά των εγγονών του Πέτρου Πρωτοπαππαδάκη.…
 Στον αντίποδα αυτής της συμπεριφοράς κινήθηκε ο «Δρόμος της Αριστεράς», η άλλη σημαντική εφημερίδα, που απηχούσε τις θέσεις της μη καθεστωτικής Αριστεράς. Ο “Δρόμος” δεν έμεινε στα παλιομοδίτικα αντιπροσφυγικά στερεότυπα, αλλά πήγε παραπέρα. Άνοιξε τον ουσιαστικό διάλογο και έκανε ένα πολύ σημαντικό αφιέρωμα με τίτλο “Από την Οθωμανική Αυτοκρατορία στο έθνος-κράτος. Η Γενοκτονία στην Ανατολή”, βασισμένο σε κείμενα Τούρκων ιστορικών και πολιτικών επιστημόνων, όπως οι Taner Akçam, Fikret Baskaya, Ahmet Oral, Dogan Akanli, Attila Tuygan, Pervin Erbil κ.ά.

Ιστορικοί(εσ.) και Ιστορικοί(εξ.)
Για τα θέματα που διχάζουν έχουν ήδη αναπτυχθεί οι σχετικές σπουδές και έχουν αποφέρει έως τώρα τόσο συνέδρια επιστημονικά, όσο και εκδόσεις. Όχι όμως στο ιστοριογραφικό περιβάλλον της Ελλάδας, αλλά στο εξωτερικό.… 
Χαρακτηριστικό ήταν το συλλογικό έργο που εκδόθηκε στη Νέα Υόρκη με τίτλο «The Genocide of the Ottoman Greeks: Studies on the State-Sponsored Campaign of Extermination of the Christians of Asia Minor (1912-1922) and Its Aftermath: History, Law, Memory,» με την επιμέλεια των ιστορικών Tessa Hofmann, Matthias Bjornlund και Βασίλειου Μεϊχανετσίδη. Συμμετείχαν ιστορικοί εξειδικευμένοι σ’ εκείνη την περίοδο όπως:  J. Μουρέλος, R. Ντόνεφ, N. Hlamides, M. Stewart, T. Σταυρίδης, Leonard Jacobs, Alfred de Zayas, R. Levitsky, M. Bruneau και Παπουλίδης Κ, Α. Καλαϊτζίδης και D. Wallace, Abr. Der Krikorian και E. Taylor.
Λίγο νωρίτερα (2007) ο «International Association of Genocide Studies» (I.A.G.S.), ο μόνος διεθνής επιστημονικός οργανισμός που μελετά το έγκλημα της Γενοκτονίας, είχε αναγνωρίσει ότι στις μεγάλες Γενοκτονίες του 20ου αιώνα εντάσσονται και οι Γενοκτονίες που πραγματοποίησε ο τουρκικός εθνικισμός στην Οθωμανική Αυτοκρατορία.…
Όλα αυτά όμως παραμένουν άγνωστα στη νεοελληνική κοινότητα των ιστορικών, η οποία φαίνεται αποκομμένη εντελώς από τα δρώμενα στο διεθνή χώρο. 
Μια τάση της προσπάθησε να παρέμβει στο διάλογο που προηγήθηκε της ψήφισης του «αντιρατσιστικού νομοσχεδίου» με ένα κείμενο, το οποίο  θα μπορούσε κάλλιστα να υπογραφεί από την πλειονότητα των πολιτών –και όχι μόνο των ιστορικών- που αντιτίθενται στην ποινικοποίηση της διαφορετικής άποψης, έστω και αν αυτή είναι η προσπάθεια των θυτών να απαλλαγούν από τα βάρη της πράξης τους. 
Όμως υπήρχε ένα σημείο που αποκάλυπτε παράλληλα και αναθεωρητικές προθέσεις: «Θεωρούμε ότι ο χαρακτηρισμός και η προσέγγιση μαζικών εγκλημάτων ως γενοκτονιών, εθνοκαθάρσεων ή σφαγών πρέπει να είναι αντικείμενο επιστημονικού και νηφάλιου δημόσιου διαλόγου και όχι νομοθετικής ρύθμισης και ποινικής τιμωρίας, με κίνδυνο να φιμώνεται κάθε αντίθετη στην κυρίαρχη άποψη, ακόμα και αυτή η ιστορική έρευνα και διδασκαλία». 
Κατανοώντας  ότι στην καθ’ ημάς Ανατολή υπάρχει μια ιδιαίτερη αντίληψη για τον χρόνο -που αποκλίνει αρκετά από αυτόν της ορθολογιστικής Δύσης- θα έπρεπε κάπως να ξεκαθαρίσουμε ότι ο «επιστημονικός και νηφάλιος δημόσιος διαλόγος» έχει ήδη ξεκινήσει από τα μέσα της δεκαετίας του ’80….
Η θέση αυτή του κειμένου, αφενός φανέρωνε ότι οι συντάκτες δεν ενδιαφέρονται για τις γενοκτονολογικές σπουδές και ότι, επί πλέον, δεν παρακολουθούν τις σχετικές έρευνες και συζητήσεις εντός της διεθνούς κοινότητας των ιστορικών. 
Φανέρωνε παράλληλα τον προβληματικό τρόπο διαμόρφωσης της κεντρικής γραμμής ενός πολύ σημαντικού κόμματος της ελληνικής πολιτικής σκηνής. Μια γραμμή που μπορεί να επηρεάζεται από τον ανυπόφορο επαρχιωτισμό και τις έωλες θέσεις, που δεν προέρχονται από ιστορική έρευνα, αλλά από την προκατειλημμένη  ιδεολογική ματιά, υπερασπίζοντας κεκαλυμμένα την αντιδραστική αντιπροσφυγική κληρονομιά.
———
(*)  Ο Βλάσης Αγτζίδης είναι διδάκτωρ σύγχρονης Ιστορίας, μαθηματικός.
 Στο ιστολόγιό του  γράφει ακόμη κάτω από το κείμενο:

Το παραπάνω άρθρο γράφτηκε με αφορμή κάποια κείμενα στην “Αυγή”, 
το κείμενο Νεοελλήνων ιστορικών που κατάφερε να συγκεντρώσει 152 υπογραφές,
την παρέμβαση της Βασ. Κατριβάνου στη σχετική συζήτηση στη Βουλή,
Τα κείμενα στην “Αυγή”: (του Aνανδρανιστανάκη Γ.) και του (Φίλη Ν.)
Με το κείμενο αυτό δεν επιχειρώ να απαντήσω σε τοποθετήσεις που βρίσκονται
στην αντίπερα όχθη του ποταμού -όπως τουΤάσου Κωστόπουλου (άρθρο στην Εφ.Συν.),
των σλαβομακεδόνων εθνικιστών του Ουράνιου Τόξου, των διαφόρων “εποίκων” και
άλλων τινών περίεργων και ανορθολογικών, οι οποίες ανήκουν στην ίδια κατηγορία 
με αυτές του τουρκικού υπ. Εξ. και για  τις οποίες έχω γράψει παλιότερα το:
“Η περίπτωση Νακρατζά και η είσοδος ακροδεξιών τουρκικών απόψεων σε μέρος της Αριστεράς”

Δικό μας σχόλιο.Την ίδια στιγμή που επιχειρείται η υποτίμηση της γενοκτονίας του Ελληνισμού της Μικράς Ασίας, στη Μέση Ανατολή η  νέα γενικευμένη ανάφλεξη ξεκληρίζει ολόκληρα κράτη και κυρίως άμαχο πληθυσμό,και για άλλη μια φορά το λαό της Συρίας και της Παλαιστίνης.
..Ναι ο Χριστός ξανασταυρώνεται. Οι δολοφονίες ακόμη και η σταύρωση παιδιών στο Χαλέπι όπως φαίνεται, θα θέσουν σπουδαία ιστορικά ερωτήματα αργότερα -όταν τελειώσουν-στους "ειδικούς"της Δύσης: οι Ισλαμοφασίστες είναι από αλλού ή πρόκειται για εμφύλιο; πρόκειται για απλές πολεμικές απώλειες και σφαγές ή για γενοκτονία;και αν είναι γενοκτονία σε ποιον θα χρεωθεί;
Και οι Παλαιστίνιοι;γενοκτονούνται ή δεν τηρούν τις προδιαγραφές όπως προσπαθούν να μας περάσουν πλαγίως αλλά επαναλαμβανόμενα όλα τα ΜΜΕ;
Όποιος δεν βλέπει τη σχέση όλων αυτών των πεποιθήσεων με τη νέα σκλαβιά που ζουν οι Έλληνες (Bαυαροκρατία)ας προσπαθήσει να καταλάβει ερευνώντας λίγο περισσότερο.
Μόνο ντροπή μπορεί να νιώθει όποιος ανέχεται τα παιδιά του να μαθαίνουν λεπτομέρειες για τον Εμφύλιο της Αμερικής και τη Γαλλική Επανάσταση και για το ξεκλήρισμα του Ελληνισμού στη Μ.Ασία να διαβάζει για "συνωστισμούς". Τα κρούσματα αμφισβήτησης  της λειτουργικότητας του «εθνικού κράτους» είναι πολλά για να είναι τυχαία.
Η έντεχνη υποτίμηση των πράξεων των δολοφόνων και η διαστρέβλωση της ιστορίας (όπως  επιχειρείται ) δεν μπορούν να λευκάνουν τις μαύρες σελίδες της ιστορίας χωρίς να παρασύρουν μαζί τους και τους "τιμητές". 
Οι καιροί "έφτασαν" και είναι αμφίβολο για πόσο ακόμη θα μπορούν να εξυπηρετούν τους εντολοδόχους τους.
Η συμφιλίωση και η συγχώρεση είναι περίπλοκη υπόθεση και είναι δυνατή  μόνο με την αποδοχή του λάθους και της ειλικρινούς μετάνοιας σε κάθε  ανθρώπινη αντιπαράθεση πόσο μάλλον μεταξύ διαφορετικών κοινοτήτων και λαών.
 Όσο για τις φήμες των  τελευταίων ημερών που θέλουν την εν λόγω ιστορικό να μιλάει για επιστροφή στο ΣΎΡΙΖΑ -η οποία διαδίδεται από πολλά ΜΜΕ  να υποθέσουμε ότι πρόκειται για άλλη μια προσπάθεια αποσταθεροποίησης του κινήματος !