Η Λυγαριά (Vitex agnus castus)και οι χρήσεις της

Όποιος Λυγαριά δεν πιάσει
την αγάπη του θα χάσει,
κι όποιος δεν την μυριστεί
θα την αποχωριστεί..

Λυγαριά στο παρτέρι -2014

Το κείμενο σήμερα ξεκινά με τη λυγαριά αλλά θέλει να καταλήξει αλλού. Η λυγαριά είναι θάμνος πολύ διαδεδομένος στην ελληνική ύπαιθρο. 
Δεν υπάρχει τόπος που να μην ομορφαίνει και να μην ευωδιάζει από τις  λυγαριές. Μπορεί να αγαπά τους παραποτάμιους και παραθαλάσσιους τόπους, αλλά καμιά φορά  δραπετεύει και στις πόλεις. 
Είναι θάμνος αυτοφυής και  φυλλοβόλος της οικογένειας Vervenaceae (Βερβενίδες), και  μπορεί να φτάσει σε ύψος και τα τρία μέτρα.  Είναι φυτό ανθεκτικό τόσο στις υψηλές όσο και στις πολύ χαμηλές θερμοκρασίες, ακόμη και στους -10 °C.
 Ανθίζει από τον  Ιούνιο μέχρι  τον Σεπτέμβριο.
Τα άνθη της είναι εύοσμα και τα βρίσκονται σε διάφορα χρώματα (λιλά, ροζ ή λευκά). 
Ο καρπός  της είναι αρωματική δρύπη που ωριμάζει το φθινόπωρο (από Σεπτέμβριο μέχρι Νοέμβριο). 
Η λυγαριά δεν είναι ένα τυχαίο φυτό. Όλα τα μέρη της είναι αρωματικά. Περιέχει φυτο-ενδορφίνες, παρόμοιες με αυτές που παράγονται από τον άνθρωπο, και συνεισφέρει άμεσα στην ευφορία του οργανισμού, κάνοντας μας ευτυχισμένους! όπως γράφει σχετικά με τις ιδιότητες του φυτού εδώ: Φαρμακευτικό Δελτίο 2009

Η γοητεία που ασκεί πέρασε  και στην παράδοση  μας με τραγούδια, παροιμίες και παραμύθια, αλλά και με προκαταλήψεις !

"Όποιος περάσει λυγαριά και δεν κόψει κλωνάρι, 
να χάσει την αγάπη του κι άλλος να του την πάρει"!

Και όταν ανέλπιστα την συναντώ μέσα στην πόλη, σαστίζω και προσπαθώ να επιβεβαιώσω τι βλέπω δίνοντας ένα λεπτό από το χρόνο μου αλλά κλωνάρι δεν κόβω, μόνο τρίβω ανάμεσα στα δάχτυλά μου απαλά λίγα από τα φύλλα της για να "θυμηθώ" τη μυρωδιά της. 
Στέκομαι και την κοιτώ για λίγο,τραβώ μια πρόχειρη φωτογραφία και φεύγω γιατί βιάζομαι, αλλά υπόσχομαι στον εαυτό μου να επιστρέψω μήπως και συλλέξω καρπούς μόλις μπει το φθινόπωρο(δεν τα κατάφερα .Την συνάντησα πέρυσι και ένα μήνα πριν που ξαναπέρασα από το σημείο ,την είχαν εξαφανίσει!).

Γεμάτη η χώρα μας με  ευωδιαστούς  θάμνους  λυγαριάς όμως η φαρμακευτική χρήση της  έχει σχεδόν ξεχαστεί. Ακόμη σήμερα είναι ένα από τα  πιο ακριβά συμπληρώματα που εισάγονται  για θεραπευτικούς λόγους!
Σαν φυτό έχει πολλές και σπουδαίες φαρμακευτικές ιδιότητες που τα τελευταία κυρίως χρόνια άρχισαν να διαδίδονται (ναι ήταν κι αυτό ένα από τα μυστικά στους αντίστοιχους κύκλους) ενώ η χρήση της  ήταν εκτεταμένη στην αρχαιότητα τόσο στην Ελλάδα, όσο και στον υπόλοιπο Ευρωπαϊκό χώρο,κυρίως  των φύλλων και των καρπών της. Τα χρησιμοποιούσαν σαν κατευναστικό (υποτίθεται) της ερωτικής διάθεσης και  ως εκτρωτικό φάρμακο. Οι ευεργετικές ιδιότητες της λυγαριάς στο γεννητικό σύστημα της γυναίκας ήταν  γνωστές από την εποχή του Ιπποκράτη όπως μας πληροφορεί ο Παυσανίας.

Ετυμολογία
Ο όρος agnus castus-προέρχεται από την ελληνική αγνός και τη λατινική castus. 
Προφανώς  λόγω του ονόματός της συνήθιζαν να την ονομάζουν στην Ευρώπη  δένδρο της παρθενίας, πιπέρι των μοναχών κ.ά. 
 Η λυγαριά  ήταν το ιερό φυτό της θεάς Ήρας προστάτιδας του γάμου και της μακροημέρευσής του και η λατινική απόδοση της Ελληνικής λέξης  πιθανόν συγχέει  τον κατευνασμό των ορμών με  την ισορροπία.
Στη λαϊκή μας παράδοση τη συναντάμε με διάφορα  ονόματα όπως αγνιά, άγνος, λύγος, λυγιά, καναπίτσα, αθκιά, μυριτζιά, μερόλια, καλαθιά,κ.ά.

Άλλες χρήσεις: περιβαλλοντικές, μπαχαρικό, φαρμακευτικό.
Με την λυγαριά αντιμετωπίζονται αποτελεσματικά πολλά από τα ορμονικά προβλήματα ανδρών και γυναικών,αφού εξισορροπεί τη λειτουργία των αντίστοιχων αδένων.Έχει χρησιμοποιηθεί με επιτυχία στη επαναφορά της περιόδου και στη βελτίωση της γονιμότητας όταν αυτή οφείλεται σε ορμονικά αίτια,στα  προβλήματα εμμηνόρροιας, την ομαλοποίηση της ωορρηξίας, τη στειρότητα, τις δυσκολίες στο θηλασμό,στο σύνδρομο πολυκυστικών  ωοθηκών, σε ινομυώματα και φλεγμονές της μήτρας. 
Πιο διαδεδομένη τα τελευταία χρόνια είναι η χρήση της στην αντιμετώπιση της εφηβικής ακμής και της εμμηνόπαυσης.
Αυτά και άλλα, είναι προβλήματα που η  λυγαριά μπορεί να βοηθήσει καθοριστικά αν γίνει σωστή χρήση. Κάνοντας κανείς μια αναζήτηση στο διαδίκτυο  με το όνομα του φυτού θα βρει πολλές πληροφορίες για τη θεραπευτική του δράση.
Όμως υπάρχει ένα μπέρδεμα. 
Σε παλιότερα συγγράμματα αναφέρεται συχνά πως δρα κατά των ανδρικών ορμονών.
Τελικά τι ισχύει;
Αυτό ανασκευάστηκε τα τελευταία χρόνια μετά  από έρευνες που έγιναν,όπου αποδείχτηκε  πως οι καρποί της λυγαριάς  έχουν την ιδιότητα να εξομαλύνουν την ορμονική λειτουργία των αναπαραγωγικών οργάνων. 
Δεν επιδρούν απ’ ευθείας στα αναπαραγωγικά όργανα, αλλά στον υποθάλαμο και την υπόφυση, που είναι τα κέντρα ελέγχου των ορμονών αυτών.
Δεν είναι αναφροδισιακοί οι σπόροι, απλά εξομαλύνουν τις ανισορροπίες.
Συλλογή:οι σπόροι συγκομίζονται όταν ωριμάσουν και σκληρύνουν αργά το φθινόπωρο.
Προφυλάξεις: Οι πληροφορίες που παρέχονται εδώ έχουν σαν μοναδικό στόχο να θυμηθούμε  τον πλούτο της ελληνικής φύσης. Η χρήση των βοτάνων πρέπει να γίνεται με την επίβλεψη ενός ειδικού και ειδικά όταν λαμβάνονται ταυτόχρονα άλλα φάρμακα, βότανα ή  συμπληρώματα. Η λυγαριά δεν χρησιμοποιείται σε παιδιά.

Πληροφορίες για τις  ιδιότητες του φυτού εδώ:
 Λυγαριά - φαρμακολογία και κλινικές ενδείξεις.
Περισσότερα:  Θεόδωρος  Φουράκης, Φαρμακείο (εδώ), στο "Φτιάχνω μόνος μου"(εδώ)

Ακόμη:http://www.proyecto-bebe.es/vitex_agnus_castus.htm,και εδώ:
http://www.douni.gr/?section=ingredients&id=21&icategory=9

http://botanologia.blogspot.gr/2011/01/blog-post_17.html

Λυγαριά (Vitex agnus castus)

Κληροδοτούμενη γνώση από γενιά σε γενιά 
Μετά την μικρή αναφορά στις  θεραπευτικές ιδιότητες της λυγαριάς, θα επιχειρήσουμε μια περιήγηση στις υπόλοιπες χρήσιμες ιδιότητές της, γνωστές στους περισσότερους κάποτε, και σε αχρηστία τα τελευταία χρόνια,  αφού όλα σχεδόν όσα φτιάχνονταν με αυτήν αντικαταστάθηκαν από μοντέρνα υλικά.

Καίγοντας  λυγαριές  οι παλιότεροι κρατούσουν μακριά τα άγρια ζώα,και έφτιαχναν πρόχειρα στρώματα με τα μυρωδάτα κλαριά  της.

Με τους σπόρους της  αντιμετώπιζαν τα κρυολογήματα  και τα δείγματα των φιδιών.
Τους κλώνους τους χρησιμοποιούσαν  στο πλύσιμο των κρασοβάρελων μαζί με άλλα αρωματικά φυτά, και ίσως σε τοπικό επίπεδο να συμβαίνει ακόμη.
Αλεσμένοι οι σπόροι αντικαθιστούν με επιτυχία το πιπέρι (είναι εύοσμοι,ελαφρώς πικροί και καυτεροί).
Ακόμη σε πολλά μέρη δίνουν σχήμα και άρωμα στα τυριά με τα κλαριά της. Σε πλεκτά καλαθάκια από  λυγαριά στραγγίζει το γνωστό τυρί ΠΟΠ καλαθάκι της Λήμνου.
Το εκχύλισμα των σπόρων  είναι  αποτελεσματικό απωθητικό και παρασιτοκτόνο για τσιμπούρια, ψύλλους, κουνούπια και μύγες. 
Οι ευλύγιστες βέργες της είναι κατάλληλες στην καλαθοπλεκτική, και το ξύλο της, λόγω των ιδιοτήτων του (σκληρό, βαρύ και ανθεκτικό στο χρόνο)χρησιμοποιήθηκε σαν πρώτη ύλη για πολλά χρηστικά αντικείμενα. 

Η "τοξική" πράσινη ανάπτυξη

Ευτυχώς ή δυστυχώς ζούμε σε μια χρονική στιγμή όπου ολοένα και περισσότερο γίνεται αντιληπτό πως το μοντέλο ανάπτυξης  που ακολουθούμε είναι εσφαλμένο. 
Όση  κριτική και να κάνουμε στον  καπιταλισμό και  στην βιομηχανοποίηση, όσο και να συμμετέχουμε σε διαμαρτυρίες και να περιμένουμε την αλλαγή μέσα από τη λιγοστή ανακύκλωση που μπορούμε να κάνουμε, η πραγματικότητα μας δείχνει πως δεν είναι αρκετά για να αποτρέψουν την κατάρρευση της εύθραυστης ισορροπίας των οικοσυστημάτων. 
 Κυρίαρχο μέλος του οικοσυστήματος -και μάλιστα από τα πιο ευαίσθητα- είμαστε και εμείς οι άνθρωποι.
Όμως, εγκλωβισμένοι πολλοί από μας στις γνώριμες συνήθειες  περιμένουμε από  τα εκατομμύρια των άλλων ανθρώπων να "καλύψουν" την διαφορά αλλάζοντας πρώτοι τις καταναλωτικές τους συνήθειες. 
Ακόμη πιο δύσκολο είναι να συνειδητοποιήσουμε  την μεγάλη εικόνα(1).
 Στις μέρες μας που οι κίνδυνοι είναι  πλέον γνωστοί και η αειφορία  ενισχύεται οικονομικά από τις κυβερνήσεις, ησυχάζουμε σε ένα σωρό θέματα που μπορεί να τα διαχειριστούμε με άλλους τρόπους, πιστεύοντας πως όλα είναι εντάξει, πως υπάρχει χρόνος  και τρόπος να αντιστραφεί η καταστροφή. 
Επιστροφή στην ισορροπία  χωρίς αλλαγή στις κοινωνικές  μας συνήθειες αλλά και τις  ιδέες μας δεν μπορεί να υπάρξει.
Και δυστυχώς  σε εμάς έπεσε  ο κλήρος  της αλλαγής των δεδομένων,και ο χρόνος δεν είναι αρκετός όπως μας δείχνουν τα ακραία φυσικά φαινόμενα που  πολλαπλασιάζονται. 
Αν καταφέρουμε να  διαχειριστούμε πιο αποτελεσματικά τις διαθέσιμες πρώτες ύλες, τις φυσικές ανανεώσιμες  ενέργειες, ακόμη και να αναβιώσουμε παλιές  χρήσιμες τεχνικές, υπάρχει ελπίδα εμείς και οι επόμενες γενιές να έχουμε μια καλύτερη ζωή. 
Στην αντίθετη περίπτωση, η φύση σύντομα θα καταντήσει μουσειακό είδος αφού ήδη έχουν αρχίσει να θεσμοθετούνται απαγορευτικοί κανόνες  πρόσβασης σε θάλασσες παραλίες και βουνά,(διεθνείς συµβάσεις Natura, Ramsar)  κανονισμοί για τους σπόρους και τα είδη των ζώων εκτροφής.

Καλαθοπλεκτική λοιπόν!

Από τις αρχαιότερες τέχνες του ανθρώπου όπως διαπιστώνεται από αναφορές (από το 9000 π.χ.) και αρχαιολογικά ευρήματα.

Αξίζει να ξαναδούμε  τη χρησιμότητά της ύστερα από δεκαετίες ενεργειακής σπατάλης και μόλυνσης  της γης με  τα πλαστικά.
Το καλάθι, το κατεξοχήν κάποτε μέσο μεταφοράς και αποθήκευσης, οι καλαμωτές και ένα σωρό άλλα αντικείμενα μπορούν να κερδίσουν το χώρο που έχασαν από τα πλαστικά και να συμβάλλουν στην διατήρηση της ισορροπίας του φυσικού περιβάλλοντος.

Συνεχίζεται


(1) Ένα τσιµεντένιο τείχος απειλεί τη Μεσόγειο 
Το τσιµέντο έχει καταλάβει  πάνω από το 50% της ακτογραµµής  ειδικά στα παράλια της Ισπανίας, της Γαλλίας και της δυτικής Ιταλίας και επεκτείνεται προς τα ανατολικά. Σύµφωνα µε πρόσφατη έρευνα, οι τεχνητές κτισµένες επιφάνειες παρουσίασαν αύξηση της τάξεως των 190 τετρ. χιλ. κάθε χρόνο, τη δεκαετία του 1990 – 2000, και σήµερα υπολογίζεται ότι το 26% των παραλιών της Μεσογείου είναι ήδη χτισµένο. Αν συνεχιστεί η τάση, το 50% των ακτών της Μεσογείου θα έχει χτιστεί έως το 2025.