Το 1880 εκδόθηκε από τον Α. Ν. Σιγάλα συλλογή με 400 τραγούδια τα οποία έχουν τονισθεί στο βυζαντινό σύστημα. Έτσι, εκτός από συλλογή στίχων, έχουμε και καταγραφή μελωδίας. Στη σελίδα 97 του τόμου αυτού περιέχεται και το «Έως πότε η ξένη ακρίδα» με στίχους ίδιους ουσιαστικά που έχουμε στη Σίφνο και στη Σίκινο στο σκοπό της «Ακρίδας». Έχω την περιέργεια να μάθω αν η μελωδία της καταγραφής Σιγάλα ταιριάζει με τη μελωδία της «Ακρίδας» (τουλάχιστον στο τραγουδιστικό μέρος) όπως την ξέρουμε στα νησιά αυτά (και ας μην είναι σε συρτό). Σε πολύ πρόχειρη συζήτηση που είχα με άνθρωπο που ξέρει να "διαβάζει" βυζαντινή μουσική και αγνοεί τη νησιώτικη εκδοχή αποκόμισα την εντύπωση ότι μάλλον δεν ταιριάζει. Άλλος πάλι, ο οποίος είναι Σιφνιός και γνώστης του σιφνέικου γλεντιού (άρα ίσως με κάποια προδιάθεση), βρίσκει ομοιότητες. Είμαι σίγουρος ότι στο φόρουμ υπάρχουν άνθρωποι που μπορούν να δώσουν έγκυρη γνώμη.
Η συλλογή Σιγάλα μπορεί να βρεθεί στον ιστότοπο της Ανέμης (http://anemi.lib.uoc.gr).
koutroufi καλησπερα .
Κατεβασα την εκδοση του Ν. Σιγαλα και διαβασα την καταγραφη που εχει κανει στην Ακριδα και συγκρινοντας την με την εκτελεση που εχω απο τον Α. Μουγαδη στο βιολι και τον Λ. Λουκαταρη στο λαουτο εχω να πω τα εξης ο ηχος και ο ρυθμος της μελωδιας ειναι ιδιος μ αυτον που παιζει η προαναφερθεισα ζυγια .
Οσον αφορα την ομοιοτητα της μελωδιας απο την καταγραφη που εχει κανει ο Ν. Σιγαλας με την μελωδια που τραγουδαει η ζυγια εχει μικροδιαφορες που δεν αλλοιωνουν ομως το κομματι.
ΑΓΗΣ
....Δεν μπορώ να φανταστώ τη σχέση με το θέμα μας....
Ειλικρινά η μοναδική σχέση ότι τα σκιάδια ήταν ψαθάκια σιφνέικα. Και ότι το τραγούδι είναι της εποχής των σκιαδικών (δεν εννοώ ντε και καλά ταυτόχρονο). Ένα ίχνος για ερασιτέχνες ντετέκτιβς δηλαδή.
koutroufi
Εγώ πάλι αναρωτιέμαι πώς μια μελωδία πριν το 1875 (πιθανόν να είναι σύγχρονη, ή και παλαιότερη από τα σκιαδικά αλλά δεν έχω γνώση) διατηρήθηκε και καθιερώθηκε στα σιφναίικα βιολιά μερικές δεκαετίες αργότερα (οι πρώτοι γνωστοί Σιφνιοί βιολατζήδες, όπως και στη Νάξο, εμφανίζονται από το 1890 και μετά). Ποιος ήταν ο ενδιάμεσος μουσικός φορέας; Τσαμπούνα; Λύρα; Δεν υπάρχει ΟΥΔΕΜΙΑ πληροφορία για την ύπαρξη τέτοιων οργάνων στη Σίφνο.
Πρακτική ερώτηση: Μπορεί η τσαμπούνα να αναπτύξει όλη τη μελωδία της ΑΚΡΙΔΑΣ όπως ακούγεται με το βιολί;
ΑΓΗΣ
Μάλλον πριν το 1862, χρονολογία έξωσης του Όθωνα από την Ελλάδα.
pepe
Ούτε η τσαμπούνα ούτε η λύρα μπορεί. Αλλά έτσι κι αλλιώς δεν κάνουν αυτή τη δουλειά τα όργανα (φορείς μνήμης), παρά μόνο για το ξεχωριστό δικό τους ρεπερτόριο, το οργανικό. Για το τραγουδιστό, ο φορέας μνήμης είναι οι φωνές των ανθρώπων. Μερικές δεκαετίες δεν είναι τρομερό διάστημα για να θυμάσαι ένα τραγούδι.
koutroufi
"Ομολογώ δεν το είχα σκεφτεί για την ανθρώπινη φωνή. Καλή εξήγηση"
Για κάτσε, πώς δεν υπάρχει μαρτυρία για λύρα;
Έχω ακούσει για σουραύλια (έπαιζε ο κτηνοτρόφος προπάππος μου) για ατομική, κυρίως, διασκέδαση. Αλλά για λύρες (ή τσαμπούνες) δεν έχω υπόψη μου καμιά γραπτή ή προφορική αξιόπιστη μαρτυρία. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι δεν υπήρχαν (Lack of evidence is not evidence for absence).
Σχετικά με τις λύρες πάντως υπάρχει ένα στοιχείο που μπορεί κάτι να σημαίνει. Ακόμη και σήμερα, στη Σίφνο γίνεται λόγος για τη "λυριά" (κατά το πενιά) ενός βιολιστή και όχι τόσο για "δοξαριά". Κατάλοιπο από την εποχή των λυρών; Δεν ξέρω.
Τέλος πάντων, άλλο σκοτεινό κεφάλαιο αυτό
ΑΓΗΣ
Μπορεί κάποιος μήπως να συμπληρώσει την τελευταία στορφή από την "ακρίδα" του #29;
Να σειστούν τα βουνά σου κι οι κάμποι
να βλαστήσει η δούλη σου γη
κι απ' τ .............. που γύρω σου λάμπει
άλλος ήλιος στην Πλάση να βγει
koutroufi
Τόσα χρόνια, ΑΓΗ, και δεν έχω και εγώ ξεκαθαρίσει τι λέει ο στίχος αυτός. Είναι ένα από τα σημεία που ψάχνω. Ο καθένας που τον τραγουδάει έχει δική του εκδοχή με αποτελέσμα να δημιουργείται χασμωδία. Όχι μόνο στο βίντεο του #29 αλλά κυριολεκτικά σε κάθε γλέντι. Καμιά από τις εκδοχές δεν με ικανοποιεί. Ούτε και αυτή από την εκτέλεση της Σικίνου όπου εκεί χρησιμοποιείται ο στίχος:
"κι απ' τα γύρω σου όμορφα δάση"
Σημειωτέον ότι η στροφή αυτή δεν υπάρχει στη Συλλογή Σιγάλα (μην. #24).
Με την ευκαιρία, δεν ξέρω πώς, ο τελευταίος στίχος της στροφής αυτής μου θυμίζει ένα απόσπασμα από τη "μπαλάντα του κυρ Μέντιου", του Βάρναλη:
Κοίτα οι άλλοι έχουν κινήσει έχει η πλάση κοκκινίσει
άλλος ήλιος έχει βγει σ' άλλη θάλασσα άλλη γη.
ΑΓΗΣ
Με την ευκαιρία κι εγώ, ότι κι εμένα μου το θυμίζει.
Δεν είναι βέβαια και παράξενο: "άλλος ήλιος στην πλάση να βγει" από εδώ, "έχει η πλάση κοκκινίσει, άλλος ήλιος έχει βγει" από εκεί...
Όμως έχω λόγους να πιστεύω, ότι η στιχουργική σχέση δεν είναι τόσο συμπτωματική.
Ίσως η "ακρίδα", στις πρώτες δεκαετίες του περασμένου αιώνα δεν ήταν τόσο "ξεχασμένη" όσο σήμερα.
Το λέω αυτό γιατί θυμάμαι κείμενο του Βάρναλη (στο διαδίκτυο, αλλά που να το βρω;), ίσως επιφυλλίδα από τη δουλειά του στον Τύπο, όπου (περίπου το νόημα) στην ιδεολογική διαμάχη με συγκεκριμένο "αστοδημοκράτη" ομότεχνό του, αφού ανέπτυσσε ο Βάρναλης τη θέση του, τού έλεγε με μια ειρωνική όπως μου είχε φανεί συγκατάβαση:
-Ξέρω, ξέρω: τα πουλιά που πετούν στον αέρα
δεν φοβούνται κανένα καιρό
μόνο φοβούνται μπαρούτι και σκάγια
κι ένα νέο καλό κυνηγό...
Η ατυχής συγκυρία είναι ότι τότε που είχα πέσει πάνω σε αυτό το κείμενο, δεν ήξερα ότι το τετράστιχο αυτό ανήκει στο συγκεκριμένο τραγούδι (θυμόμουν μόνο τη στροφή "έως πότε η ξένη ακρίδα...") κι έτσι δεν το "αποθήκευσα" ή τέλος πάντων δεν το "ταξινόμησα" ώστε να το είχα τώρα πρόχειρο.
(Όσο για τον άλλο ήλιο που βγαίνει, κι ύστερα χάνεται, δεν είναι παρά υπόθεση μιας περιστροφής της γης γύρω από τον εαυτό της. Αλλά σε ιστορικό χρόνο: 24 ώρες, 24 μέρες, 24 χρόνια, 240... Τρία τέρμινα όπως και να 'χει το θέμα. Έτερον εκάτερον βέβαια.)
