Που βρίσκεται ο τομέας της Κοινωνικής Οικονομίας στην Ελλάδα σήμερα;

Ο Γκέρχαρντ Μπρόυλινγκ*(σύμβουλος Κοινωνικής Επιχειρηματικότητας) με αφορμή τη συμμετοχή του στο συνέδριο με θέμα «Οι κοινωνικές επιχειρήσεις ως εργαλείο ανάπτυξης», συνομίλησε με την «Εποχή» κάνοντας μια πρώτη αποτίμηση του που βρίσκεται ο τομέας της κοινωνικής οικονομίας στην Ελλάδα σήμερα, αλλά και των προοπτικών που υπάρχουν για την περαιτέρω ανάπτυξή της.
Ας τον ακούσουμε.
Τη συνέντευξη πήρε η Τζέλα Αλιπραντή στις 07 Δεκεμβρίου 2015 

 Τζέλα Αλιπραντή :Ποια είναι τα πλεονεκτήματα και η χρησιμότητα των κοινωνικών επιχειρήσεων συγκριτικά με τις ιδιωτικές εταιρείες και την εταιρική κοινωνική ευθύνη;
Οι ιδιωτικές επιχειρήσεις έχουν δημιουργηθεί για το κέρδος των ιδιοκτητών και των επενδυτών τους. Ένα τέτοιο σύστημα τείνει να αυξάνει την ανισότητα στην κοινωνία. Επιπλέον, η επίτευξη κέρδους ως προτεραιότητα εμπεριέχει τον κίνδυνο της παράβλεψης των κοινωνικών και περιβαλλοντικών ζητημάτων. 
Αντίθετα, οι κοινωνικές επιχειρήσεις έχουν συσταθεί με σκοπό να ωφελήσουν την κοινωνία και βασίζονται στην πεποίθηση της υπεροχής των ανθρώπων απέναντι στο κεφάλαιο, στις αξίες της εμπιστοσύνης και της αλληλεγγύης στους πιο αδύναμους, της συνεργασίας και της βιωσιμότητας, της διαφάνειας και της δημοκρατικής λήψης αποφάσεων. 
Ως αποτέλεσμα, οι πιο αδύναμες κοινωνικές ομάδες, οι τοπικές κοινότητες, οι πολίτες και οι μελλοντικές γενιές επωφελούνται από το έργο τους.
 Η οικονομική κρίση και οι κοινωνικές της συνέπειες έχουν καταβαραθρώσει την καταναλωτική εμπιστοσύνη και τα επίπεδα αξιοπιστίας των ιδιωτικών εταιρειών. Ως εκ τούτου, ορισμένες προνοητικές, μεγαλύτερες επιχειρήσεις (χωρίς σαφή κοινωνική αποστολή) δεσμεύτηκαν οικειοθελώς να αναπτύξουν τις επιχειρηματικές τους πρακτικές πάνω σε μια σειρά ηθικών προτύπων, όπως το όφελος για τους καταναλωτές, τις αξιοπρεπείς θέσεις εργασίας, το σεβασμό της νομοθεσίας και των συλλογικών συμβάσεων μεταξύ των κοινωνικών εταίρων, την αειφόρο παραγωγή. 
Αυτό ονομάζεται εταιρική κοινωνική ευθύνη (ΕΚΕ). 
Ωστόσο, ενώ η ΕΚΕ δεν αλλάζει τον πρωταρχικό στόχο, που είναι το κέρδος, αποτελεί ένα βήμα για την αποτροπή ή τον περιορισμό πιθανών δυσμενών κοινωνικών ή περιβαλλοντικών συνεπειών, που σε άλλη περίπτωση θα έπρεπε να αντιμετωπιστούν από τις κυβερνήσεις και να επιβαρύνουν τους φορολογούμενους πολίτες.

 Τ.Α :Μπορείτε να περιγράψετε μερικά επιτυχημένα παραδείγματα κοινωνικής επιχειρηματικότητας στην Ευρώπη;
Σε πολλές χώρες βλέπουμε μοντέλα κοινωνικών επιχειρήσεων που ξεκίνησαν συγκρατημένα αλλά αναπτύχθηκαν με τον καιρό, γιατί άλλαξαν τους κανόνες της κοινοτικής ανάπτυξης, της κοινωνικής ένταξης, της παραγωγής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές και βρήκαν νέους τρόπους για την ενσωμάτωση των μεταναστών και των προσφύγων. 
Τα παραδείγματα καλύπτουν όλους τους τομείς της οικονομίας. 
Τα CAP Markets, είναι μεσαίου μεγέθους συνοικιακά σουπερμάρκετ στη Γερμανία και απασχολούν άτομα με αναπηρίες. Τη λειτουργία του κάθε καταστήματος αναλαμβάνει μια ανεξάρτητη τοπική οργάνωση ατόμων με αναπηρία, αλλά η επωνυμία ανήκει σε έναν συνεταιρισμό προστατευμένων παραγωγικών εργαστηρίων. 
Η αλυσίδα των CAP Markets αναπτύσσεται σταθερά από το 1998 και τώρα έχει ξεπεράσει τα 100 μαγαζιά, δίνοντας αξιοπρεπή δουλειά σε πάνω από 1300 άτομα, εκ των οποίων το 60% είναι με αναπηρία. 
Άλλο παράδειγμα είναι το γκρουπ SOS στη Γαλλία που καταπιάνεται με κάθε μορφή κοινωνικής φτώχειας, παράγοντας αγαθά και υπηρεσίες στους τομείς της υγείας, των κοινωνικών υπηρεσιών, των δικαιωμάτων των παιδιών, της κοινωνικής και επαγγελματικής ένταξης, της στέγασης εργαζομένων με χαμηλά εισοδήματα, της αειφόρου ανάπτυξης και του δίκαιου και αλληλέγγυου εμπορίου.
 Κάθε χρόνο, περισσότεροι από 1 εκατομμύριο Γάλλοι πολίτες επωφελούνται από τις υπηρεσίες του. 
Το γκρουπ SOS έχει 10.000 υπαλλήλους που εργάζονται σε 44 κοινωνικές επιχειρήσεις και 300 άλλες οργανώσεις στη Γαλλία και στο εξωτερικό.
 Επίσης, η EcoPower είναι ένας βελγικός συνεταιρισμός ανανεώσιμων πηγών ενέργειας με πάνω από 50.000 μέλη, που παράγει πράσινη ηλεκτρική ενέργεια, εξυπηρετώντας περισσότερα από 40.000 νοικοκυριά της Φλάνδρας. Κάθε χρόνο επενδύει περισσότερα από 5.000.000 ευρώ σε συστήματα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Παράλληλα, παροτρύνει τους ανθρώπους να καταναλώνουν ενέργεια με ορθολογικό τρόπο και τους ενθαρρύνει να ακολουθήσουν το συνεταιριστικό μοντέλο ως μορφή επιχειρηματικής δραστηριότητας.

Η κοινωνική επιχειρηματικότητα στην Ελλάδα

 Τζέλα Αλιπραντή: Πώς εξελίσσεται ο τομέας της κοινωνικής επιχειρηματικότητας στην Ελλάδα;
Σε σύγκριση με τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες, η κοινωνική οικονομία στην Ελλάδα είναι, ακόμα, αδύναμη. 
-Οι κοινωνικές επιχειρήσεις δεν έχουν φωνή και ταυτότητα που να βασίζονται σε κοινές αξίες. 
-Δεν επηρεάζουν τη διαμόρφωση της πολιτικής ατζέντας για μακροπρόθεσμες διαρθρωτικές αλλαγές και για την οικονομική ανάπτυξη στην Ελλάδα, ούτε έχουν αντιπροσώπευση στους φορείς που διαχειρίζονται την απορρόφηση κονδυλίων από τα Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά Ταμεία και το Ταμείο Επενδύσεων. 
-Οι κοινωνικές επιχειρήσεις δεν έχουν καμία απήχηση. Είναι ελάχιστα αποδεκτές ως μοντέλα επιχειρηματικότητας και δεν αναγνωρίζεται ευρέως η δυνατότητά τους να αναδιαμορφώσουν την ελληνική κοινωνία και οικονομία. 
-Πολλές κοινωνικές επιχειρήσεις δεν έχουν βιώσιμο επιχειρηματικό μοντέλο, επαρκείς πόρους και ικανότητες για να αναπτύξουν και να ιεραρχήσουν τις δραστηριότητές τους. Υπάρχει, ωστόσο, μια σειρά κοινωνικών επιχειρήσεων που έχουν συσταθεί υπό διάφορες νομικές μορφές και θα μπορούσαν να θεωρηθούν φάροι της αναδυόμενης κοινωνικής επιχειρηματικής κοινότητας. 
Αυτό οφείλεται στο ότι κατάφεραν να έχουν μια σχετικά βιώσιμη χρηματοδότηση, προέρχονται από πρωτοβουλίες πολιτών ή υπεύθυνες ΜΚΟ και έχουν έναν αξιόλογο κοινωνικό αντίκτυπο. Επιπλέον, φορείς υποστήριξης κοινωνικών επιχειρήσεων και οργανώσεις κοινωνικής χρηματοδότησης άρχισαν να συνεργάζονται και δημιούργησαν ένα φόρουμ για την ανταλλαγή πρακτικών και εμπειριών μεταξύ τους: το Φόρουμ Κοινωνικής Επιχειρηματικότητας.
Θα πρέπει να βοηθηθεί η μεταβίβαση των επιχειρήσεων που χρεοκοπούν σε συνεταιρισμούς εργαζομένων. Αυτό πρωταρχικά απαιτεί την τροποποίηση του νομικού πλαισίου σχετικά με την πτώχευση, ώστε να αποφευχθεί πάνω απ' όλα η μη καταβολή των δεδουλευμένων στους πρώην εργαζόμενους, αλλά και η απώλεια θέσεων εργασίας και ο κίνδυνος της μακροχρόνιας ανεργίας.

 Τζέλα Αλιπραντή:Πώς θα μπορούσε να βοηθήσει η κοινωνική επιχειρηματικότητα στη μείωση της ανεργίας και τη ανοικοδόμηση της οικονομίας στην Ελλάδα;
Μέχρι τώρα, το εύρος και η εμβέλεια των δραστηριοτήτων της κοινωνικής επιχειρηματικότητας στην Ελλάδα είναι μάλλον περιορισμένα και ως εκ τούτου δεν έχουν τη δυνατότητα να συμβάλουν, βραχυπρόθεσμα, στην απασχόληση με καίριο τρόπο.
 Γι’ αυτό το λόγο, πρέπει να αναπτυχθούν νέα μονοπάτια για τη δημιουργία κοινωνικών επιχειρήσεων, προκειμένου να δημιουργήσουν ή να διατηρήσουν αξιοπρεπείς θέσεις εργασίας. 
Συγκεκριμένα, πρέπει να ενισχυθούν οι υφιστάμενοι παραδοσιακοί μη κερδοσκοπικοί οργανισμοί για τη δημιουργία εισοδήματος από την παραγωγή αγαθών και υπηρεσιών, σύμφωνα με την κοινωνική τους αποστολή. Δηλαδή, να μετατραπούν οι πρωτοβουλίες και οργανώσεις του μη κερδοσκοπικού τομέα εξ ολοκλήρου σε κοινωνικές επιχειρήσεις ή να δημιουργηθεί μια εταιρεία τεχνοβλαστός (spin-off)*, που θα επανεπενδύει μέρος των κερδών στη μητρική της οργάνωση. 
Επίσης, θα πρέπει να βοηθηθεί η μεταβίβαση των επιχειρήσεων που χρεοκοπούν σε συνεταιρισμούς εργαζομένων.
 Αυτό απαιτεί την τροποποίηση του νομικού πλαισίου σχετικά με την πτώχευση, ώστε να αποφευχθεί πρώτιστα η μη καταβολή των δεδουλευμένων στους πρώην εργαζόμενους, αλλά και η απώλεια θέσεων εργασίας και ο κίνδυνος της μακροχρόνιας ανεργίας. Άλλες ευρωπαϊκές χώρες έχουν αναπτύξει μια πλουραλιστική οικονομία, στην οποία διαφορετικά επιχειρηματικά μοντέλα, όπως η αυτοαπασχόληση, η μικρο-επιχειρηματικότητα, οι οικογενειακές επιχειρήσεις, οι παραδοσιακοί συνεταιρισμοί και οι κοινωνικές επιχειρήσεις, οι δημόσιες επιχειρήσεις και οι πολυεθνικές εταιρίες έχουν τη θέση τους και αναπτύσσουν επιχειρηματικές σχέσεις μεταξύ τους. Αυτό, προς το παρόν, δεν συμβαίνει στην Ελλάδα. Ωστόσο, όταν θα έχει δημιουργηθεί ένας σημαντικός αριθμός οικονομικά ενεργών και βιώσιμων συνεταιρισμών και κοινωνικών επιχειρήσεων, θα μπορούσε να χρησιμεύσει ως πρότυπο για ένα νέο τύπο υπεύθυνης ελληνικής επιχείρησης, που θα ανοίξει το δρόμο για μια πιο πλουραλιστική οικονομία στην Ελλάδα και θα διαδώσει τις αξίες και τις αρχές που χαρακτηρίζουν την κοινωνική επιχειρηματικότητα.

Ενίσχυση εν μέσω λιτότητας

 Τζέλα Αλιπραντή:Είναι δυνατή η ανάπτυξη της κοινωνικής επιχειρηματικότητας στο πλαίσιο του νεοφιλελευθερισμού και της λιτότητας;
Το παράδειγμα της Αργεντινής δείχνει ότι η δημοσιονομική και οικονομική κρίση προκάλεσαν κρίση στο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης. Αυτό οφείλεται στις πολιτικές λιτότητας, που περιλαμβάνουν τη σταδιακή απόσυρση του κράτους από τις δημόσιες υπηρεσίες εκπαίδευσης και υγείας, σε συνδυασμό με τις ιδιωτικοποιήσεις. Προωθήθηκε, όμως, η δημιουργία οργανισμών που βασίζονται στην αμοιβαία βοήθεια και τη συνεργασία, την αλληλεγγύη, την κοινοτική συνεργασία και την αυτοδιαχείριση, που ασχολούνται με την παροχή βοήθειας για πρόσβαση σε στέγη, πίστωση, ασφάλιση, τρόφιμα, περίθαλψη και κοινωνικές υπηρεσίες. 
Παρόμοιες πρωτοβουλίες παρατηρούνται και στην Ελλάδα. Αυτό που λείπει είναι η επαγγελματική συμβουλευτική υποστήριξη και μια πλατφόρμα για αμοιβαία μάθηση, ώστε να μην ακολουθούνται, τυφλά, μονοπάτια και προσεγγίσεις που δεν λειτουργούν καλά.
Οι κοινωνικές επιχειρήσεις και οι φορείς υποστήριξής τους θα πρέπει να ξεκινήσουν μια διαδικασία δημιουργίας κοινής ταυτότητας, που θα βασίζεται σε κοινές αξίες και αρχές, πρακτικές, συμπεριφορά, οράματα και ανησυχίες. Θα πρέπει να υπάρξει μια ανταλλαγή γνώσεων μεταξύ τους, όπως και με αντίστοιχες επιχειρήσεις στην Ευρώπη, σχετικά με τις καθημερινές πρακτικές.

Τζέλα Αλιπραντή :Τι πρέπει να γίνει για την ανάπτυξη της κοινωνικής επιχειρηματικότητας στην Ελλάδα;
Καταρχάς, οι κοινωνικές επιχειρήσεις και οι φορείς υποστήριξής τους θα πρέπει να αποκτήσουν μια κοινή ταυτότητα, που θα βασίζεται σε κοινές αξίες, αρχές, πρακτικές, συμπεριφορά, οράματα και ανησυχίες. 
Θα πρέπει να υπάρξει ανταλλαγή γνώσεων μεταξύ τους και με αντίστοιχες ευρωπαϊκές επιχειρήσεις. 
Σε συνεργασία με την κοινωνική επιχειρηματική κοινότητα, η κυβέρνηση θα πρέπει να αναπτύξει μια ολοκληρωμένη στρατηγική και ένα σχέδιο δράσης για τις κοινωνικές επιχειρήσεις, συμπεριλαμβανομένης της δημιουργίας ενός διάφανου και βιώσιμου συστήματος παροχής συμβουλευτικών και χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών στις κοινωνικές επιχειρήσεις.

 Τζέλα Αλιπραντή :Η οικονομία, εν γένει, διαμορφώνει τις κοινωνικές σχέσεις. Η κοινωνική επιχειρηματικότητα τι είδους σχέσεις διαμορφώνει μέσα στην κοινωνία;
Η κοινωνική επιχειρηματικότητα βάζει το «εμείς» πάνω από το «εγώ», την ανιδιοτέλεια πάνω από τον εγωισμό, όπως διατυπώθηκε από τον ιδρυτή της Grameen Bank και κάτοχο του βραβείου Νόμπελ Ειρήνης Muhammad Yunus. Η συμμετοχή στις κοινωνικές επιχειρήσεις δημιουργεί και ενισχύει το κοινωνικό κεφάλαιο με τη μορφή της αμοιβαίας εμπιστοσύνης και της διαφάνειας, της αλληλεγγύης και της ευθύνης για τα πιο αδύναμα στρώματα, της βιωσιμότητας και της διατήρησης σπάνιων φυσικών πόρων για την επόμενη γενιά και της δημοκρατικής λήψης αποφάσεων,με σκοπό η οικονομική ανάπτυξη να περιέλθει στον έλεγχο των εργαζομένων.

Μετάφραση: Ματίνα Καραγιαννίδου – Σταμπουλή
*Ο Gerhard Bräunling ήταν συντονιστής στο Φόρουμ Κοινωνικής Επιχειρηματικότητας 
που έγινε στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο,στις 9-10 Νοεμβρίου 2015,στη συζήτηση με θέμα:
Xρηματο-οικονομικά εργαλεία για την ενίσχυση των Επιχειρήσεων της Κοινωνικής Οικονομίας.

Τα σχόλια για τα όσα αναφέρει,στο επόμενο.

Συνεχίζεται