Σουρβιά. Φρούτα και καρποί του δάσους.

Σουρβιά (Sorbus sp) domestica

Η Σουρβιά είναι φυλλοβόλο μετρίου ύψους δένδρο, και ανήκει στην οικογένεια των Ροδανθών (Rosaceae). Αναπτύσσεται σε  πλούσια σε θρεπτικές ουσίες εδάφη, και ανθίζει τον Μάιο. Ευδοκιμεί σχεδόν σε όλη την Ελλάδα στις ορεινές περιοχές. Τα άνθη της είναι λευκά και μικρά. Οι καρποί της είναι  σαρκώδης, κόκκινοι, πορτοκαλί, κίτρινοι ή καστανωποί ανάλογο το είδος. Όπως και άλλα  αυτοφυή δέντρα της Ελλάδας που  μένουν  ανεκμετάλλευτα, έτσι και η σουρβιά έχει ξεχαστεί και οι  καρποί της δεν βρίσκονται στις αγορές. Δεν υπάρχει οργανωμένη παραγωγή η εκμετάλλευση και μόνο κάποιοι ντόπιοι πληθυσμοί τους χρησιμοποιούν. Τα σούρβα πριν ωριμάσουν έχουν στυφή γεύση. 
Οι καρποί  θεωρούνται ώριμοι όταν σκουρύνει το χρώμα τους αργά το φθινόπωρο, και τότε είναι ιδιαίτερα εύγευστοι. Πολλές φορές συλλέγονται από το έδαφος αφού πέσουν από το δένδρο, η μαζεύονται ανώριμοι και αφήνονται σε προσήλιο μέρος  για να ολοκληρωθεί η ωρίμανσή τους.

Τα σούρβα είναι σπάνιος άγριος καρπός του δάσους  που μοιάζουν με μικρό μήλο. Τρώγονται ωμά και γίνονται μαρμελάδα, ενώ γίνονται έρευνες για τη συμβολή του καρπού κατά του διαβήτη. Το παραπάνω τουλάχιστον προσπαθούν να εντοπίσουν  οι έρευνες που διεξάγονται για την υπογλυκαιμική  δράση του φυτού.  Η σουρβιά είναι δέντρο φαρμακευτικό και όπως  αναφέρει  ο γεωπόνος Θανάσης Κούντριας, «τα αυτοφυή δέντρα της Ελλάδας μένουν εντελώς ανεκμετάλλευτα και οι πραγματικά νοστιμότατοι καρποί δεν διατίθενται σε οργανωμένες αγορές.
Ο ίδιος επισημαίνει πως παίρνοντας σαν ένδειξη τις παραδοσιακές φαρμακευτικές χρήσεις της οικιακής σορβιάς, «τα τελευταία χρόνια μελετάται η χημική σύσταση σε συνδυασμό με τις φαρμακολογικές ιδιότητες του καρπού, και τα αποτελέσματα είναι πραγματικά εντυπωσιακά.  Βέβαια οι έρευνες δεν έχουν ακόμη ολοκληρωθεί, και τα  αποτελέσματα  αναμένονται με ιδιαίτερο ενδιαφέρον», δηλώνει  ο κ. Κούντριας, ο οποίος δεν κρύβει πως έχουν χρησιμοποιήσει και στην οικογένειά του το συγκεκριμένο φυτό. Το δένδρο υπάρχει σε μεγάλους πληθυσμούς στη περιοχή του Πηλίου χωρίς να γίνεται συστηματική καλλιέργεια. Στο Πήλιο σήμερα ευδοκιμούν περισσότερα από χίλια είδη φυτών  με ενδιαφέρουσες ιδιότητες όπως και η σορβιά. Ειδικότερα, συναντάμε σήμερα δέντρα στην περιοχή της «Μονής Σορβιάς», στον Άγιο Λαυρέντιο καθώς και διάσπαρτα δέντρα σε όλο το Πήλιο.
Σε αρκετές ευρωπαϊκές χώρες καταβάλουν προσπάθειες για τη συστηματική καλλιέργεια δέντρων του δάσους με καρπούς όπως η τζιτζιφιά, η κρανιά,η κουμαριά και άλλα, και προσπαθούν για τη διάθεση στην αγορά και την μεταποίηση της παραγωγής τους σε ιδιαίτερα προϊόντα. Τα είδη αυτά μπορούν να καλλιεργηθούν σε ημιορεινές και ορεινές περιοχές που άλλες καλλιέργειες δεν ευδοκιμούν και μπορούν να συμβάλουν στην αύξηση του εισοδήματος των κατοίκων τους.
Παραδοσιακές χρήσεις
Στο παρελθόν χρησιμοποιούσαν τα σούρβα  σαν φάρμακο κατά την εμμηνόπαυση,για την διάρροια, σαν ρυθμιστή της κυκλοφορίας του φλεβικού συστήματος και σε ανωμαλίες του κυκλοφορικού π.χ,  στην αντιμετώπιση των κιρσών και του συνδρόμου "βαριών ποδιών". Τα λουλούδια της, σαν αφέψημα ή έκχυμα για τον καθαρισμό  του οργανισμού, σαν διουρητικά, στην αντιμετώπιση  κολικών και του βήχα.

Φυτό με παράδοση

Η σορβιά είχε σημαντική θέση στις παραδόσεις της Ελλάδας, αλλά και της υπόλοιπης Ευρώπης. Σούρβα έλεγαν τα κάλαντα της παραμονής της Πρωτοχρονιάς σε πολλές περιοχές της Μακεδονίας. Ακόμη, σε κάποια μέρη  και το ραβδί  με το οποίο τα παιδιά χτυπούσαν τις πόρτες ήταν κυρίως από σουρβιά και λεγόταν σουρβάκα. Από το θέμα των λέξεων "σουρβάκα" και "σούρβα" με την προσθήκη της ρηματικής κατάληξης προήρθε το ρήμα "σουρβακώ και σουρβακίζω, σουρβώ και σουρβίζω" που σημαίνει χτυπώ με τη σουρβάκα την πόρτα σπιτιού την παραμονή της πρωτοχρονιάς και λέω τα κάλαντα- σούρβα.
-Σχετικά με τις λέξεις "σούρβο και σούρβα, σουρβάκα, σουρβώ και σουρβίζω, σουρβακώ και σουρβακίζω" δείτε στη Μεγάλη ελληνική εγκυκλοπαίδεια , 22ο τόμο , σελίδα 161του  Εκδοτικού οργανισμού " Φοίνιξ" και στο Λεξικό "Πρωΐας", τόμος 2ος ,σελίδα 2211-
(Γράφει ο κ.Κουφογιάννης Ελευθέριος, φιλόλογος).
Το θεωρούσαν δέντρο ιερό που το ξύλο του ήταν φυλαχτό γιατί απέτρεπε τις κακές δυνάμεις, βοηθούσε να διαβαστεί το μέλλον και έφερνε τύχη.
Η μυθολογία αναφέρει ότι ο μάντης Τειρεσίας μπορούσε να διαβάζει το μέλλον χάρη στο ραβδί από ξύλο σουρβιάς που κρατούσε, δώρο που απέκτησε απο τη θεά Αθηνά. Για τους Κέλτες στη Β. Ευρώπη το δέντρο είχε δυνάμεις μαγικές. Θεωρούσαν πως μπορούσε να σπάσει τις μαγικές κατάρες. Έτσι το φύτευαν στις αυλές των σπιτιών τους και κρεμούσαν κλαδιά έξω από τα παράθυρα. Το ξύλο της σορβιάς φυλάκιζε τα ξωτικά και τα κακά πνεύματα και άφηνε μόνο τις καλές δυνάμεις να μπαίνουν στο σπίτι. Κατασκεύαζαν φυλαχτά από το ξύλο της για προστασία, και κάδους από σορβιά που γέμιζαν με βούτυρο για να προσελκύσουν και να παγιδεύουν τα ξωτικά. Η αναγνώριση της  ιερότητας του δέντρου και ότι αυτό αντιπροσώπευε δηλώνεται από τη συμμετοχή του σαν ένα από τα 12 ζώδια στο κέλτικο ωροσκόπιο. Άνθρωποι της Σορβιάς ήταν οι γεννημένοι από 21 Ιανουαρίου έως 17 Φεβρουαρίου.

Οι σουρβιές βρίσκονται σε μεγάλη ποικιλία πάνω από 100 είδη δένδρων και θάμνων υπάρχουν και καλλιεργούνται άλλες φορές για το φύλλωμά τους, άλλες για διακοσμητικούς λόγους αλλά τις περισσότερες φορές για τους καρπούς τους που είναι εδώδιμοι και προσελκύουν τα πουλιά. 
Αναπτύσσονται σε ηλιόλουστες και ημισκιασμένες θέσεις, σε σχετικά ξηρά στραγγιζόμενα εδάφη. Φυτεύονται μεμονωμένα και σε δενδροστοιχίες.
Τα τυπικά είδη πολλαπλασιάζονται με σπόρους και οι ποικιλίες με εμβόλια.

sorbus aucuparia

Σορβιά των πτηνών (Sorbus aucuparia)
Είναι απαιτητικό είδος και αναπτύσσεται σε βαθιά νωπά και πλούσια σε θρεπτικές ύλες εδάφη. Ανήκει στα φωτόφιλα είδη, είναι  διαδεδομένο στη  Νότια Ευρώπη, τη Β. Αφρική και τη Μ.Ασία, σχεδόν παντού μέσα στα δάση.
Σουρβιά η αντιδυσεντερική (Sorbus torminalis)
Φυλλοβόλο μέτριου ύψους δένδρο, 10- 15 μ.  Έχει ωραία φύλλα, πράσινα το καλοκαίρι και κόκκινα το φθινόπωρο. Τα άνθη είναι μικρά και λευκά. Σχηματίζουν χαλαρές ταξιανθίες. Ανθίζει το Μάιο ή Ιούνιο. Ο καρπός είναι βρώσιμος, αλλά λίγο πικρός. Στην αρχή είναι κόκκινος και στη συνέχεια γίνεται καστανός, με ανοιχτότερα στίγματα. Ωριμάζει το Σεπτέμβριο. Είναι φωτόφιλο είδος.  Αντέχει όμως και στη σκιά αλλά τότε δεν δίνει καλούς καρπούς. Χρειάζεται νωπά εδάφη, εύφορα και ασβεστούχα.  Είναι είδος γνωστό για τους καρπούς του οι οποίοι όμως πιθανά να περιέχουν υδροκυάνιο. Αυτό είναι το στοιχείο που τους δίνει το χαρακτηριστικό άρωμα. Εκτός από την περίπτωση που είναι ιδιαίτερα πικρά,  η χρήση τους είναι ασφαλής μόνο σε μικρές ποσότητες. Το ξύλο της είναι πολύ καλής ποιότητας. Χρησιμοποιείται στην επιπλοποιία και την κατασκευή εργαλείων.

Διαβάζουμε :Στη βάση δεδομένων filotis
Στοιχεία Είδους
Όνομα Sorbus domestica
Υποείδος
Κοινή Ονομασία Ήμερη σορβιά
Τάση Μείωση
Απειλές
Σχόλια απειλών- only rare cultivated or spontaneous trees
Κατάσταση Διατήρησης Ελλάδα Σπάνιο
Βιόσφαιρα Μη απειλούμενο
Προτεραιότητα Προστασίας Δευτερεύουσα
Τόποι εμφάνισης του είδους "Sorbus domestica
Αισθητικό δάσος Όσσας Τοπίο  Νομός Λαρίσης
Στάφυλος Σκοπέλου Τοπίο  Νομός Μαγνησίας
Πάνορμος-Μηλιά-Χόβολο Σκοπέλου Τοπίο Νομός Μαγνησίας
Τελευταία Ενημέρωση 01/03/1994
Εικόνες και πηγές
http://www.dwdekamhnes.gr/fita/files/sorbus.htm
http://www.dolo.gr/index.php?option=com_content&task=view&id=182&Itemid=51
http://www.gardensandplants.com/gr/plant.aspx?plant_id=3193
http://en.wikipedia.org/wiki/File:Sorbus_domestica_FruitsLeaves_BotGardBln0906a.JPG
http://www.taxydromos.gr/localnews/tabid/58/articleType/ArticleView/articleId/20076/---.aspx
ΥΓ.Οι  πληροφορίες που παρέχονται έχουν καθαρά ενημερωτικό χαρακτήρα και  δεν είναι ασφαλές να συλλέξετε μόνοι σας  καρπούς που πιθανόν μοιάζουν.