Κηφισός και Ιλισός - Οι Αττικοί "δράκοντες" του νερού

Φωτογραφία του Κηφισού στο ύψος της Νέας Κηφισιάς

Γάργαρα κρυστάλλινα νερά, δροσερά πράσινα φυλλώματα, ένα κανονικό ποτάμι...
Δύσκολο να το φανταστεί κανείς, αλλά είναι ο Κηφισός στην περιοχή της Νέας Κηφισιάς.
Ένας ποταμός ακόμη καθ' όλα ζωντανός. Λίγο πιο κάτω, η εικόνα ανατρέπεται πλήρως
και τη θέση της παίρνει ένας υπερμεγέθης οχετός, με βιομηχανικά λύματα, απορρίμματα, μπάζα, αυθαίρετα κτίσματα....Νόμοι υπάρχουν που προστατεύουν τη μοναδική αυτή όαση στην
καρδιά της τσιμεντούπολης (αλλά παραβιάζονται κατάφωρα), όπως και σχέδια στο συρτάρι για την ανάπλαση 12.000 παρόχθιων στρεμμάτων. Αν θέλουμε, μπορεί να σωθεί!
Η εφημερίδα Καθημερινή δημοσίευσε  το 2007 την  ωραία φωτογραφία στην πρώτη της σελίδα, όπως και το προηγούμενο κείμενο  με τίτλο: «Ο Κηφισός ακόμα ανασαίνει. Θα τον σώσουμε;»
Το ερώτημα είναι σημαντικό έστω και αν  το κλείσιμο μεγάλου μέρους  του κυρίως ποταμού δεν αφήνει περιθώρια αισιοδοξίας. Ο Κηφισός δεν είναι μόνος του, τροφοδοτείται από πολλά μικρότερα φυσικά ρέματα που σε επόμενα κείμενα  θα γνωρίσουμε καλύτερα.
 Η ανάγκη να  προστατευτούν και να αναβαθμιστούν όσα σημεία απέμειναν, θεωρείται σημαντικό ζήτημα για το περιβάλλον του Λεκανοπεδίου, όχι μόνο από ευαίσθητους  πολίτες και περίοικους, αλλά και  από τους ειδικούς. Και είναι επίκαιρο για πολλούς λόγους όπως ο καθένας μπορεί να διαπιστώσει αν δώσει λίγο από το χρόνο του.

Ο λόγος σήμερα στον κ. Κ. Λάσκαρη, που γράφει:
Ρέει στην περιοχή για χιλιάδες χρόνια. Το όνομά του έχει συνδεθεί με την ανάπτυξη και την υδροδότηση της Αθήνας. Οι αρχαίοι Αθηναίοι αναγνώριζαν τη μεγάλη σημασία του για τη ζωή της πόλης και σέβονταν το πολύτιμο αγαθό που λέγεται νερό, είχαν μάλιστα θεοποιήσει τον Κηφισό και το άγαλμά του συμπεριλαμβανόταν στο δυτικό αέτωμα του Παρθενώνα καθώς και σε άλλα ιερά.
Ο πολιτισμός εκείνος είχε βέβαια άλλες διαστάσεις. Παρά τη λαμπρότητα των τεχνικών έργων, η φιλοσοφία και η ηθική ισορροπούσαν σαν επιστήμες, τη μόρφωση και την αντίληψη των ανθρώπων. Έτσι ο Κηφισός και τα άλλα ποτάμια της Αττικής, όπως ο Ιλισσός, ο Κυκλοβόρος, ο Περισσός, ο Βουρλοπόταμος που σήμερα είναι κλεισμένα ή εξαφανισμένα, παρέμεναν σε φυσική μορφή δημιουργώντας εξαίσια τοπία που αποθανάτισαν ζωγράφοι και περιηγητές.

Ανάπτυξη .....

Η ανάπτυξη ήρθε μετά από πολλούς αιώνες και οι παλαιότεροι σημερινοί κάτοικοι της Αττικής μπορούν να θυμηθούν το ξεκίνημά της. Έκτακτες ανάγκες και κύματα αστυφιλίας οδήγησαν στην αύξηση του πληθυσμού της Αθήνας. Ο πολεοδομικός σχεδιασμός ξεπεράστηκε από τα πράγματα και οι κανόνες της αγοράς και η αυθαίρετη δόμηση καθόρισαν την εξέλιξη. Η τύχη πολλών ποταμών και χειμάρρων της Αττικής ήταν η εξαφάνιση ή η μετατροπή τους σε κλειστούς αγωγούς. Σύμφωνα με μελέτη του ΕΜΠ τα ανοιχτά ρέματα το 1945 ήταν 1.280 χλμ. ενώ σήμερα έχουν περιοριστεί σε 434 χλμ.

Εικόνα:http://khfi-sos.blogspot.com

Ο Κηφισός δε μπορούσε να στερηθεί τη διέλευσή του προς τη θάλασσα, τη διεκδίκησε άλλωστε αρκετές φορές δημιουργώντας πλημμύρες, υπέστη όμως σειρά παρεμβάσεων και κακοποιήσεων, όπως μπαζώματα, αποψίλωση της βλάστησης και ρύπανση των νερών καθώς οι παρακηφίσιες περιοχές της Μεταμόρφωσης, των Αχαρνών, της Κηφισιάς και του Κρυονερίου προσέλκυσαν την ανάπτυξη βιομηχανιών και βιοτεχνιών που βρήκαν εύκολη και φθηνή λύση για να παροχετεύουν τα απόβλητά τους στον ποταμό.

Σημερινή εικόνα(2)

Οι κυριότερες οργανωμένες παρεμβάσεις από πλευράς Πολιτείας αφορούν τα έργα διευθέτησης από τις Τρεις Γέφυρες μέχρι το Νέο Φάληρο (1940) και τα έργα κάλυψης του ποταμού προκειμένου να κατασκευαστεί η λεωφόρος Κηφισού (1996). Με τα έργα αυτά δόθηκαν μερικές λύσεις σε υδραυλικά και κυκλοφοριακά προβλήματα η περιβαλλοντική διάσταση όμως ξεχάστηκε. Η Αθήνα έχασε πλούσια μορφολογικά χαρακτηριστικά και την ευκαιρία να διατηρήσει μια λωρίδα με πράσινο και υγρό στοιχείο μέσα στον αστικό ιστό που απλώθηκε μονότονα και ασφυκτικά από την οροσειρά του Υμηττού μέχρι αυτή του Αιγάλεω.

Νέο Φάληρο κάποτε, η παραλία και  το Grand Hotel 

Σήμερα ο Κηφισός παρουσιάζει πολλές εικόνες. 
Ξεκινώντας από τις πηγές οι παραχείμαρροι διατηρούνται σε φυσική και πολύ όμορφη κατάσταση. Στο κεντρικό τμήμα του (νότια περιοχή της Κηφισιάς, Αχαρνές, Μεταμόρφωση, Νέα Φιλαδέλφεια) τα μπαζώματα, τα αυθαίρετα και η αλλοίωση του τοπίου είναι πιο συχνά φαινόμενα ωστόσο ο Κηφισός παραμένει σε φυσική μορφή με πλούσια παρόχθια βλάστηση. Η κοιλάδα του Κηφισού στην περιοχή αυτή έχει μεγάλο πλάτος και πολλές ελεύθερες εκτάσεις που επιτρέπουν το όραμα της δημιουργίας ενός μεγάλου κεντρικού πάρκου στις Ζώνες Προστασίας που δημιουργήθηκαν με Προεδρικό Διάταγμα το 1994.

Στον κόκκινο κύκλο ο Ελαιώνας . Ο Κηφισός τον διασχίζει.

Από τη Νέα Φιλαδέλφεια μέχρι τις τρεις Γέφυρες ο Κηφισός είναι διευθετημένος από το 1960 λόγω της κατασκευής της Εθνικής οδού Αθηνών Λαμίας. Στην παρόχθια περιοχή υπάρχουν δυνατότητες ανάπλασης σε δυο επιμήκεις Ζώνες Πρασίνου. Το επόμενο τμήμα μέχρι το Νέο Φάληρο έχει καλυφθεί για να γίνει αυτοκινητόδρομος. Στο τμήμα αυτό μπορούν να γίνουν παρεμβάσεις στις γύρω περιοχές με στόχο την αντιστάθμιση της επιβάρυνσης των κατοίκων και την αναφορά στο περιβαλλοντικό στοιχείο του ποταμού.
Περισσότερα εδώ:http://www.ekfrasi.net/full_product.php?prod_id=44

Η εικόνα μεγαλώνει.

Την πόλη των Αθηνών  την διασχίζουν δύο ποταμοί (ή χείμαρροι για άλλους).Ο Ιλισός, (ή Ιλισσός ) στο ανατολικό της τμήμα, και ο Κηφισός(ή Κηφισσός)  στο δυτικό. Ο Ιλισός πηγάζει από τον Υμηττό, περνά μέσα από το δήμο Ζωγράφου και χύνεται στο Φαληρικό όρμο κοντά στις Τζιτζιφιές. Ο Ηριδανός είναι παραπόταμος του Ιλισού. Ο Κηφισός σχηματίζεται από ρυάκια της Πάρνηθας και της Πεντέλης, φτάνει στις Τρεις Γέφυρες, κι εκεί δέχεται  το χείμαρρο Ποδονίφτη( που έρχεται από την κατεύθυνση των Πατησίων) περνά ανάμεσα από τα Σεπόλια, την Κολοκυνθού, τον Ελαιώνα τον Αγ. Ιωάννη Ρέντη, το Μοσχάτο και χύνεται κι αυτός στο Φαληρικό όρμο κοντά στα όρια των δήμων Μοσχάτου και Νέου Φαλήρου. Αυτά φυσικά πριν μπαζωθούν και  καλυφθούν με τσιμέντο.

Εικόνα: http://www.ekfrasi.net

Σε απάντηση  του ερωτήματος  που είχε διατυπώσει  και η Καθημερινή, πολλοί επιστήμονες, στελέχη της Διοίκησης από κάθε βαθμό, και πολίτες,  κινητοποιήθηκαν τα προηγούμενα χρόνια (2007-8).
Στις συναντήσεις που έγιναν αναλύθηκαν πολλά  θέματα: ιστορικά, περιβαλλοντικά,  θεσμικά και τεχνικά,  με στόχο την ολοκληρωμένη προσέγγιση στα προβλήματα του Κηφισού.
Και ο αγώνας συνεχίζεται.
Εικόνες και πηγές:
ΚΙΝΗΣΗ ΠΟΛΙΤΩΝ ΚΗΦΙ-SOS
(2)http://khfi-sos.blogspot.com/2007/10/blog-post_8560.html
http://www.ekfrasi.net/full_product.php?prod_id=44
http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_ell_2_11/02/2007_215664