Το δικαίωμα στην τεμπελιά

Πανελλαδική απεργία σήμερα, αν και ο καιρός ίσως να μην  βοήθησε στην επιτυχία της. Παρ'όλα αυτά, ανήσυχοι και εξοργισμένοι οι Έλληνες για τις θέσεις εργασίας που χάνονται με ιλιγγιώδη ρυθμό τα τελευταία χρόνια "πυκνώνουν" τις διαμαρτυρίες  τους ζητώντας κυρίως την επαναφορά στην προηγούμενη κατάσταση.

Είναι όμως αυτή η μόνη λύση; ή υπάρχουν κι άλλες απαντήσεις που οι παγιωμένες αντιλήψεις μας δεν μας επιτρέπουν να   επεξεργαστούμε;
Μήπως η εμμονή στα παραδοσιακά αξιακά συστήματα στέκεται  σήμερα εμπόδιο στην ευημερία;

Μετά την ανάλυση του "ταμπού της ανεργίας" από τον Τέκι( εδώ )η οποία σαν φαινόμενο εμφανίζεται ταυτόχρονα με τα  οικονομικά μοντέλα που ακολουθούνται μέχρι σήμερα, θα πάμε σ' ένα παλιό αλλά επίκαιρο κείμενο που έγραψε ο Πωλ Λαφάργκ. "Το δικαίωμα στην τεμπελιά "που
δίχασε τους σοσιαλιστές -αφού ούτε λίγο ούτε πολύ θεωρεί την εργασία το αίτιο κάθε διανοητικού εκφυλισμού και οργανικής παραμόρφωσης!!

Για τον Λαφάργκ η δουλειά είναι ένα μέσο ελέγχου της αστικής τάξης, που εξαθλιώνει τους ανθρώπους." Προτρέπει τους προλετάριους να επαναστατήσουν εναντίον της δουλειάς, να διεκδικήσουν το δικαίωμα τους στα πάθη, την καλοπέραση και την τεμπελιά. Για αυτόν 3 ώρες δουλειά από τον καθένα είναι αρκετό να καλύψει την παραγωγή των απαραίτητων αγαθών για την επιβίωση των ανθρώπων. Η υπερπαραγωγή είναι προϊόν του καπιταλισμού και το μόνο που καταφέρνει είναι να παράγει άχρηστα πράγματα και να κάνει δούλους τους προλετάριους καθώς τους αναγκάζει να δουλεύουν 12ώρα".(1)
Το μικρό αυτό βιβλίο που εκδόθηκε το 1880 προκάλεσε αμηχανία στους σοσιαλιστές και τους δίχασε. Προκάλεσε αμηχανία, γιατί ήταν γραμμένο από τον γαμπρό του Μαρξ και πήγαινε κόντρα στα συνθήματα των εργατικών αγώνων της εποχής εκείνης, που ήταν "Δουλειά για όλους!".
Τους δίχασε, γιατί άλλοι έκριναν ότι εναντιωνόταν στους εργατικούς αγώνες (που εστιάζονταν στην εξασφάλιση δουλειάς για τους εργάτες) και άλλοι ενθουσιάστηκαν με τον ριζοσπαστικό τρόπο με τον οποίο αξίωνε "ανθρώπινη ζωή" για τον εργάτη.
Γράφει :
"Μία αλλόκοτη τρέλα διακατέχει τις εργατικές τάξεις των εθνών στα οποία βασιλεύει ο καπιταλιστικός πολιτισμός. Η τρέλα αυτή είναι ο έρωτας για τη δουλειά, το θανατηφόρο πάθος για τη δουλειά, που φτάνει μέχρι την εξάντληση των ζωτικών δυνάμεων του ατόμου και των απογόνων του.
Για να δοθεί δουλειά σε όλους τους ακαμάτηδες της τωρινής κοινωνίας, για να μπορέσει να αναπτυχθεί απεριόριστα ο βιομηχανικός εξοπλισμός, θα πρέπει η εργατική τάξη να αναπτύξει απεριόριστα τις καταναλωτικές της ικανότητες.
Αν η εργατική τάξη, ξεριζώνοντας από την καρδιά της το διεστραμμένο πάθος που την κυβερνά και διαστρεβλώνει τη φύση της, ύψωνε το ανάστημα της για να σφυρηλατήσει έναν ατσάλινο νόμο που θα απαγόρευε σε όλους να δουλέψουν περισσότερο από τρείς ώρες την ημέρα, η Γη θα ένιωθε να
γεννιέται πάνω της ένας καινούριος κόσμος"...
(Από την παρουσίαση της έκδοσης)(2)

Ο Πωλ Λαφάργκ (Paul Lafargue) (15 Ιανουαρίου 1842 - 26 Νοεμβρίου 1911) ήταν Γάλλος μαρξιστής, δημοσιογράφος, κριτικός λογοτεχνίας, και πολιτικός συγγραφέας.
 Πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του στη Γαλλία, με κάποιες περιόδους στην Αγγλία και την Ισπανία. Ήταν ενεργός αγωνιστής της Κομμούνας του Παρισιού, ιδρυτικό μέλος των τμημάτων της Γαλλίας, της Ισπανίας και της Πορτογαλίας, αρχηγός της Δεύτερης Διεθνούς και ένας από τους ιδρυτές του Γαλλικού Εργατικού Κόμματος (POF) το 1879.
Ήταν γαμπρός του Καρλ Μαρξ καθώς παντρεύτηκε την κόρη του Λώρα και είναι περισσότερο γνωστός για το έργο του "Το δικαίωμα στην τεμπελιά".
Το βιογραφικό του και το συγγραφικό του έργο στη Βικιπαίδεια εδώ:

Αργότερα, ο Βασίλης Ραφαηλίδης,(3) σχολιάζει για το δικαίωμα στην τεμπελιά, πως:"είναι θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα. Παραδόξως, δεν συμπεριλαμβάνεται στη λίστα των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ, παρά το γεγονός πως όλοι οι κοινωνικοί αγώνες γίνονται για να έχει ο άνθρωπος στη διάθεση του περισσότερο ελεύθερο χρόνο. Δηλαδή να μπορεί να είναι περισσότερο τεμπέλης.Επιπροσθέτως, το δικαίωμα στην τεμπελιά είναι ουσιώδες μαρξιστικό δόγμα. Έγινα φανατικός μαρξιστής από τότε που διάβασα το «Δικαίωμα στην τεμπελιά» του Πωλ Λαφάργκ, γαμπρού του Μαρξ.  Άλλωστε η δουλειά διαφέρει απ' τη δουλεία μόνο κατά τον τόνο".
Και τι δεν ειπώθηκε για την εργασία(από τον ερανιστή)

«arbeit macht frei» (Η δουλειά απελευθερώνει)

Για την προσφορά της εργασίας στην κοινωνία, αλλά και στον κάθε εργαζόμενο ξεχωριστά.
Για την αναγκαιότητα της εργασίας που χάνεται στα βάθη των αιώνων.
Για τον άνθρωπο που δάμασε τη φύση χάρη στην εργασία και μόνο. Για το πόσο οξύνει το πνεύμα και ενεργοποιεί όλες τις ανθρώπινες δεξιότητες.
Για το πόσο οργανώνει τη ζωή του ανθρώπου, αφού χωρίς εργασία όλα βουλιάζουν στο χαοτικό πέρασμα του ανεκμετάλλευτου χρόνου, που αδρανοποιεί τον άνθρωπο και τον υποβιβάζει σε… ζώο. «Αργία μήτηρ πάσης κακίας».
Γράφει ο Θανάσης Μπαντές
Θα λέγαμε ότι ο άνθρωπος χωρίς δουλειά, σχεδόν εξ’ ορισμού, ρέπει προς την ακολασία και κάθε είδους αυτοκαταστροφική κι αντικοινωνική συμπεριφορά, ενώ ο εργαζόμενος, κάτω από την ασφαλή στέγη της εργασίας, ξοδεύει το χρόνο του δημιουργικά, αποφεύγοντας όλους αυτούς τους σκοπέλους. Υπό αυτή την έννοια η εργασία αποκτά ακόμη ευεργετικότερες διαστάσεις.
Προστατεύει τον άνθρωπο από όλες τις κακοτοπιές της τεμπελιάς και του δίνει ταυτότητα, δηλαδή νόημα ύπαρξης.
Το ότι αμέσως μετά το όνομα ακολουθεί η επαγγελματική κατάρτιση σχεδόν σε όλες τις συστάσεις δεν είναι καθόλου τυχαίο. Το επάγγελμα δεν είναι απλώς ιδιότητα ή δραστηριότητα ή πεδίο προσφοράς ή ενασχόληση ή οτιδήποτε τέτοιο.
Είναι η βάση της κοινωνικής αποδοχής, η προσωποποίηση της καταξίωσης. Είναι ο ίδιος ο εαυτός που κατατίθεται ολοκληρωμένα, που προσπαθεί με δυο λόγια να αυτοπροσδιοριστεί και που αδυνατεί να βρει οτιδήποτε πληρέστερο πέραν της επαγγελματικής ταυτότητας. Εξάλλου η επαγγελματική καταξίωση και τα διευθυντηλίκια αποδεικνύουν το μόχθο και την αφοσίωση στην εργασία, τα
βασικότερα συστατικά του ευυπολήπτου ανθρώπου.
      Γι’ αυτό και προηγούνται πάντα. Κι εδώ βέβαια δεν μπορούμε να κρύψουμε και την περηφάνια της μισθολογικής υπεροχής, που όμως ποτέ δεν αναφέρεται αλλά πάντα υπονοείται, γιατί προφανώς είναι ανάρμοστο να μιλάς για οικονομική ανωτερότητα μπροστά στο ηθικό κύρος της άσκησης ενός
ανώτερου λειτουργήματος.
Γιατί τα βουνά της ηθικής ολοκλήρωσης δεν μετρούνται με το χρήμα. Και κάπως έτσι φτάνουμε στη σύγχρονη καπιταλιστική ιδεολογία που έχει την τάση να επιφέρει εργασιακές προαγωγές και επαγγελματικούς τίτλους, δηλαδή ολοκάθαρη αύξηση ευθυνών και ωραρίου, χωρίς όμως χρηματικό αντίκρισμα ή που το χρηματικό αντίκρισμα είναι πενιχρό σε σχέση με τα εργασιακά επακόλουθα.
Ακόμη και σήμερα, η πλειοψηφία νιώθει κολακευμένη όταν προάγεται όσο κι αν η προαγωγή τείνει προς την κοροϊδία.
        Και μόνο η αίσθηση της καριέρας που εξελίσσεται ή της σημαντικής παρουσίας στην εταιρία που τους εκμεταλλεύεται δρα καταλυτικά. Κι εδώ δεν μιλάμε για τον εργασιακό εκβιασμό μπροστά στο φόβο της ανεργίας που έτσι κι αλλιώς λειτουργεί. Μιλάμε για τη μέγιστη εργασιακή αλλοτρίωση που ταυτίζει την εργασία με την ίδια την ύπαρξη και που μόνο ως λανθάνουσα εξουσία μπορεί να ερμηνευτεί.
            Η εργασιακή προπαγάνδα οργανώνεται και αναπαράγεται σχεδόν από τη βρεφική ηλικία. Τα παιδιά μαθαίνουν για τα επαγγέλματα πριν πάνε σχολείο κι ονειρεύονται ότι θα γίνουν το ένα ή το άλλο. Οι συνήθεις προσχολικές επαγγελματικές επιλογές του γιατρού ή του αστυνόμου κάνουν πάντα τους γονείς περήφανους ακριβώς γιατί νιώθουν ότι το παιδί μαθαίνει, έχει πρότυπα υγιή, με δυο
λόγια προσαρμόζεται στην κοινωνική πραγματικότητα.
Εξάλλου η στερεότυπη ερώτηση «τι θα γίνεις όταν μεγαλώσεις;» περιμένει απάντηση και οι συνακόλουθες επευφημίες ανοίγουν τον εργασιακό δρόμο, αφού το παιδί δεν εισπράττει απλώς τη χρησιμότητα του επαγγέλματος που επιλέγει, αλλά τη γενική χρησιμότητα της εργασίας, καθώς, σ’
αυτή την ηλικία τουλάχιστο, κάθε επάγγελμα είναι αποδεκτό.

          Κι αν τα προσχολικά οικογενειακά χρόνια διατηρούν την αθωότητα της εργασίας,το σχολείο αναλαμβάνει την καλλιέργεια των βασικότερων εργασιακών αρχών, της
ανταγωνιστικότητας, της αξιολόγησης και κυρίως της προσήλωσης, ως μέγιστο καθήκον, σε δεδομένα που κρίνονται από αδιάφορα έως απεχθή.
Η αύξηση των απαιτήσεων της σύγχρονης εκπαίδευσης που ξεκινούν από το δημοτικό δεν λειτουργούν μόνο ως γρήγορος σχολικός αποκλεισμός, αλλά κυρίως ως εντατικοποίηση
εργασίας στα μοντέλα του συγχρόνου καπιταλισμού. Το παιδί οφείλει να μάθει ότι ο χρόνος δεν είναι για παιχνίδι και χασομέρι, αλλά για εργασία, δηλαδή για εκπλήρωση απαιτήσεων που δεν είναι επιθυμητές κι ότι το χασομέρι είναι αποδεκτό μόνο αν προηγηθεί σκληρή εργασία. Και κάπως έτσι
το καθήκον αποκτά αποθεωτικές διαστάσεις και η εκπαίδευση προσομοιάζει με φάμπρικα οδηγώντας τους μαθητές γυμνασίου σε εξάωρη ή εφτάωρη πρωινή παρακολούθηση στο
σχολείο και σε φροντιστηριακές παρακολουθήσεις που ξεκινούν από το μεσημέρι. Τις ελάχιστες ώρες που τους απομένουν οφείλουν να κάνουν τις ασκήσεις και να μάθουν το
μάθημα που θα εξεταστούν την άλλη μέρα.

Παιδιά που δουλεύουν σε εργοστάσιο, 19ος αιώνας

Η εκμάθηση τουλάχιστο δύο ξένων γλωσσών είναι επιβεβλημένη και οι μαθητές γυμνασίου ξέρουν πολύ καλά ότι όλος αυτός ο κόπος καταβάλλεται για ένα καλύτερο εργασιακό μέλλον. Οι καταθλίψεις, ακόμα και αυτοκτονίες, που συναντάμε στο λύκειο είναι η οριστική ματαίωση της
σύγχρονης καπιταλιστικής εκπαίδευσης και οι πετυχημένοι όλης αυτής της διαδικασίας είναι αυτοί που θα στελεχώσουν τις εταιρίες και θα δουλεύουν 10 και 12 ώρες ημερησίως, με χυδαίες απολαβές. Γιατί «οι νέοι δεν φοβούνται τη δουλειά» και «η εταιρία είναι η οικογένεια», έτσι τουλάχιστο διαλαλεί η καπιταλιστική προπαγάνδα.
         Κι όλα είναι τόσο λογικά που ο μαθητής εξοργίζεται περισσότερο με την άδικη ανταμοιβή ενός άλλου, που πήρε μεγάλο βαθμό χωρίς να καταβάλλει τον ανάλογο μόχθο, παρά με την όλη διαστροφή της υπόθεσης. Γιατί ο μαθητής νιώθει την αδικία μόνο μέσα από το πλέγμα της εργασίας που οφείλει
να διεκπεραιωθεί. Η υπερεργασία περνά πάντα σε δεύτερο πλάνο, αφού το βασικό ζήτημα είναι να μην αμείβεται όποιος δεν εργάζεται, δηλαδή η έσχατη ανταγωνιστικότητα που μετατρέπεται σε ύψιστη δικαιοσύνη.
 Κι αυτό είναι το δόγμα της εργασίας.
            Και κάπως έτσι φτάνουμε στον τρομερό Λαφάργκ και στο «Δικαίωμα στην Τεμπελιά»  που από το 1880 κατακεραύνωσε το γαλλικό προλεταριάτο όταν υιοθέτησε το σύνθημα του δικαιώματος της δουλειάς: «Ποιος να φανταζόταν ότι τα παιδιά των ηρώων της επαναστατικής τρομοκρατίας θα είχαν αφήσει να τα εκφυλίσει σε τέτοιο βαθμό η θρησκεία της δουλειάς ώστε να δέχονται, μετά το 1848, σαν επαναστατική κατάκτηση, τον νόμο που περιόριζε σε δώδεκα ώρες τη δουλειά στα εργοστάσια και να προβάλλουν για βασική επαναστατική αρχή το δικαίωμα στη δουλειά!
Ντροπή σου γαλλικό προλεταριάτο». (σελ. 15)
 Και συνεχίζει:
«Αυτή τη δουλειά που απαίτησαν με το όπλο στο χέρι οι εργάτες τον Ιούνιο του 1848, την επέβαλαν και στις οικογένειές τους. Ξεπούλησαν στους βαρόνους της βιομηχανίας τις γυναίκες και τα παιδιά τους». (σελ. 15).
Η θεοποίηση της εργασίας είναι το μέγιστο καπιταλιστικό δόγμα γιατί εξασφαλίζει υπέρογκα κέρδη και η επικαιρότητα του περιβόητου «δικαιώματος στην εργασία» είναι ο θρίαμβος της καπιταλιστικής προπαγάνδας, που μετατρέπει τον εξαναγκασμό όχι απλώς σε επιλογή, αλλά σε «δικαίωμα». Η υπερεργασία είναι βέβαιο ότι οδηγεί σε υπερπαραγωγή και η υπερπαραγωγή σε κρίση, δηλαδή σε πτώση μισθών και απολύσεις.
Η ιστορία του καπιταλισμού το έχει αποδείξει επανειλημμένα κι ακόμα συνεχίζουμε να ζητάμε εργασία, αντί να απαιτούμε την μείωσή της. Η αγορά του δυτικού κόσμου έχει φρακάρει
από απούλητα αγαθά και αυτό που διακυβεύεται είναι η σκληρότερη και φθηνότερη εργασία για την παραγωγή κι άλλων.
Ο Λαφάργκ βαθύς γνώστης του μαρξισμού  καταδεικνύει όλο το μεγαλείο του παραλόγου: «Πιστεύοντας τις ψευτιές των οικονομολόγων, οι προλετάριοι παραδίδονται ψυχή τε και σώματι στη διαστροφή της δουλειάς και βυθίζουν την κοινωνία ολόκληρη στις κρίσεις υπερπαραγωγής της βιομηχανίας που σπαράσσουν τον κοινωνικό οργανισμό». (σελ. 20)
Η τεχνολογία που εκτοξεύει την παραγωγή σε απίστευτα ύψη λειτουργεί μόνο προς όφελος των καπιταλιστών ιδιοκτητών που απολύουν υπαλλήλους (εξασφαλίζοντας κι άλλα κέρδη) οδηγώντας την κοινωνία στην εξαθλίωση και οι οικονομολόγοι προτείνουν την εργασιακή εντατικοποίηση. Με
δυο λόγια κάποιος ή θα είναι άνεργος ή θα δουλεύει 10 και 12 ώρες με εξευτελιστικούς μισθούς, συμβάλλοντας στην ακόμη μεγαλύτερη μελλοντική εξαθλίωσή του.

Ενα άλλο Κιλελέρ η απεργία των μεταλλωρύχων στα 1916

http://www2.rizospastis.gr/story.do?id=1928549&publDate=2003-08-31%2000:00:00.0

Τα λόγια του Σερμπυλιέ δεν χρειάζονται επεξηγήσεις: «Οι ίδιοι οι εργαζόμενοι, συντελώντας στη συσσώρευση των παραγωγικών κεφαλαίων, βοηθούν να μειωθεί, αργά ή γρήγορα, ο μισθός τους…».(σελ. 19).
 Όσο για το ηθικό περιεχόμενο της εργασίας που είναι τιμή και προσφορά και
ανάπτυξη δεξιοτήτων και δεν ξέρω και ‘γω τι άλλο ο Λαφάργκ παραθέτει ένα απόσπασμα κάποιου ανώνυμου φυλλαδίου που κυκλοφόρησε στο Λονδίνο το 1770 δημιουργώντας σάλο: «ο
εργαζόμενος όχλος της Αγγλίας έχει βάλει βαθιά στο μυαλό του την ιδέα ότι, αφού είναι Άγγλοι, όλοι οι παρακατιανοί έχουν από καταγωγή το δικαίωμα να είναι πιο ελεύθεροι και πιο ανεξάρτητοι από τους εργάτες των άλλων ευρωπαϊκών χωρών.
Η ιδέα αυτή μπορεί να έχει κάποια χρησιμότητα για τους στρατιώτες, τονώνει την ανδρεία τους. Αλλά οι βιομηχανικοί εργάτες, όσο λιγότερο την έχουν, τόσο το καλύτερο για τους ίδιους και το κράτος.
 Οι εργάτες δεν θα έπρεπε ποτέ να θεωρούν πως είναι ανεξάρτητοι από τους ανωτέρους τους………
.Η θεραπεία θα έχει ολοκληρωθεί μόνον όταν οι φτωχοί της βιομηχανίας μας θα δέχονται να δουλεύουν έξι μέρες με τα ίδια χρήματα που κερδίζουν τώρα σε τέσσερις».
(σελ. 14). Αν ο Λαφάργκ προτείνει το 1880 την τρίωρη εργασία ως αρκετή για την παραγωγή των απαραίτητων αγαθών, το 2012 οικονομολόγοι, πολιτικοί και πολυεθνικές κάνουν τα
πάντα για να μας πείσουν ότι η κατάργηση ωραρίων, αργιών κλπ είναι η μόνη λύση.
Εξάλλου «arbeit macht frei» (Η δουλειά απελευθερώνει) όπως έγραφαν και οι ναζί έξω από όλα τα στρατόπεδα συγκέντρωσης.

Σχετικά κείμενα
Αποσπάσματα από το βιβλίο του Καζιμίρ Μαλέβιτς" η τεμπελιά, πραγματική αλήθεια του ανθρώπου"  Εκδόσεις νησίδες, 1997,εδώ:
http://simiomatariokipon.files.wordpress.com/2011/04/a18-ceb6cf89ceb3cf81ceb1cf86ceb9cebaceae-malevich-vitebsk-popular-art-school-kazimir-standing-right.jpg?w=416&h=245
Κοινοτικός Συνεργατισμός:Μια διορατική απάντηση στην βιομηχανική ανάπτυξη
http://amazonsday.blogspot.gr/2013/09/blog-post_748.html

Εικόνες  και πηγές
(1)http://oikaltses.blogspot.gr/2012/09/blog-post_25.html
Σύγχρονοι σκλάβοι
Το είδαμε στο http://paganeli.wordpress.com
(2)Πωλ Λαφάργκ «Το δικαίωμα στην τεμπελιά»
Εκδόσεις «ΝΗΣΙΔΕΣ» ,τιμή 4-5 ευρώ.
(3)Από το βιβλίο του Βασίλη Ραφαηλίδη,
“Μνημόσυνο για ένα ημιτελή θάνατο” εκδόσεις ΕΙΚΟΣΤΟΣ ΠΡΩΤΟΣ, 1992,
σελ 276-280.(από: Γιώργος Εμμ. Φραγκούλης)