ΔΟΥΛΟΙ, ΔΜΩΕΣ, ΠΟΙΗΣΗ, ΑΡΙΣΤΕΡΑ ΚΑΙ ΑΡΕΤΗ

Σκίτσο-παρέμβαση του Bansky για το χτύπημα στο Charlie 
Hebdo

Τις τελευταίες μέρες διαβάζω εκατοντάδες κείμενα που προσπαθούν να εκφράσουν τον παραλογισμό των όσων ζούμε, τον θυμό και τον φόβο με τα όσα συμβαίνουν στη Γαλλία.
Οι ειδήσεις  αποσπούν την προσοχή μας πολλαπλασιάζοντας τα ερωτηματικά και βαθαίνοντας την αβεβαιότητα. Οι καιροί δύσκολοι και η αναταραχή έφτασε στην πόρτα μας.
Η Ευρώπη ανάμεσα στις μυλόπετρες...
Σε όλα τα μμε ξεκίνησαν κουβέντες που προσπαθούν να αναλύσουν τις επιδράσεις κάθε θρησκείας  και ειδικά αυτή των πιστών του Προφήτη του Θεού, ή του Θεού σκέτο -που τάζει Παραδείσους αλλά κερνάει Κόλαση. Συζητήσεις που συχνότερα δεν καταλήγουν σε κάποιο σαφές συμπέρασμα. 
Και τώρα χρειαζόμαστε μια παρεμβολή που να μας πάει λίγο  βαθύτερα στο θέμα γιατί τα γεγονότα  όπως και τα αδιέξοδα σε γενικές γραμμές  μας είναι γνωστά.
Πως πρέπει να αντιδράσουμε;
Ανατρέχουμε* που αλλού;στον πρκλς και τις Ομηρικές Σημειώσεις του!

ΔΟΥΛΟΙ, ΔΜΩΕΣ, ΠΟΙΗΣΗ, ΑΡΙΣΤΕΡΑ ΚΑΙ ΑΡΕΤΗ (Μέρος Α )


Η πιο συνηθισμένη εκδοχή όσον αφορά την ετυμολογία της λέξης "δούλος", λέει ότι η λέξη "δούλος" πιθανότατα είναι δάνειο από κάποια ξένη γλώσσα, πιθανόν από τη γλώσσα κάποιου αρχαίου λαού πέριξ της Μικράς Ασίας, από τη λυδική γλώσσα, ας πούμε. 

Φυσικά αυτά τα λένε όσοι βαριούνται να ψάξουν. 

Διότι υπάρχει και μια πιο μερακλήδικη ετυμολόγηση της λέξης "δούλος": 
Σύμφωνα με αυτή την ετυμολόγηση, η λέξη "δούλος" παράγεται από το ρήμα "δέω" που έχει τη σημασία "υστερώ, έχω έλλειψη". 
Αυτό το "δέω" δημιουργεί τη λέξη "δέλος" που σημαίνει το ίδιο με τη λέξη "δέλεαρ": δόλωμα, σαγήνη, παγίδα, απάτη, γενικά οτιδήποτε σου αποσπά την προσοχή προκειμένου να πιαστείς κορόϊδο. 
Και από αυτό το "δέλος" κάπου σε μια μακρυνή συγγένεια ξεπετάγεται ο "δόλος", και σ' έναν παράδρομο του όλου πράγματος προκύπτει ο "δούλος". 

Σύμφωνα με αυτή την ενδιαφέρουσα ετυμολόγηση, "δούλος" είναι αυτός που δε χρησιμοποίησε την αρετή του κι έτσι δεν μπόρεσε να δει ή να αντιμετωπίσει την παγίδα μέσω της οποίας έγινε δούλος. Κι ύστερα, έχοντας ελλειμματική αρετή, παρέμεινε δούλος χωρίς να κάνει κάποια προσπάθεια να απελευθερωθεί.

Βέβαια μια τέτοια ετυμολόγηση είναι κάπως ποιητική.
Ευνόητο είναι λοιπόν, ότι μια τέτοια ποιητική ετυμολόγηση αναγκαστικά θα έχει τις ρίζες της στον υπέρτατο ποιητή, δηλαδή στον Όμηρο:


Στη ραψωδία ρ της Οδύσσειας, ο Όμηρος θεωρεί πρέπον να βάλει τον στίχο

Ήμισυ γαρ τ' αρετής αποαίνυται ευρύοπα Ζευς
ανέρος, εύτ' αν μην κατά δούλιον ήμαρ έλησι


που σε απλά ελληνικά πάει να πει:

Γιατί ο δυνατόφωνος (αλλά ίσως και ο μακροπρόθεσμα βλέπων) Δίας, 
αφαιρεί τη μισή αρετή από τον άνθρωπο τη μέρα που ο άνθρωπος γίνεται δούλος 

Έτσι όπως το θέτει το ζήτημα ο Όμηρος, ο Δίας αφαιρεί τη μισή αρετή κάποιου, ακριβώς μόλις ο κάποιος γίνεται δούλος. 
Όχι πριν. Ο Δίας θέλει τους ανθρώπους ελεύθερους. 
Μέχρι τη στιγμή που σκάει μύτη το "δούλιον ήμαρ" και ο κάποιος πρέπει ν' αγωνιστεί για την ελευθερία του, ο κάποιος έχει πλήρη, ολόκληρη την αρετή του και το αν θα την χειριστεί σωστά εξαρτάται από τον ίδιο. 
Αν τη χειριστεί λάθος ή αν δεν την χρησιμοποιήσει καθόλου και γίνει δούλος, τότε είναι ανάξιος να την κατέχει. Του πέφτει βαριά, δεν ξέρει να τη χρησιμοποιεί και δεν μπορεί να την κουβαλάει. Οπότε σκάει μύτη ο Δίας και τον ξαλαφρώνει, αφαιρώντας του τη μισή αρετή. 

Ίσως αυτή η ιδέα του Όμηρου να έχει και παιδαγωγικό χαρακτήρα του στυλ "Μπαγασάκο εσύ που διαβάζεις Οδύσσεια, ναι, ναι, σε σένα μιλάω, αν κάθε μέρα ζεις "δούλιον ήμαρ" -δηλαδή μέρα δουλείας, τότε μη την ψάχνεις να καλλιεργήσεις την αρετή σου: Όσο κι αν την καλλιεργήσεις, πάλι μισή θα είναι -την άλλη μισή θα την αποχτήσεις μόνο όταν πάψεις να είσαι δούλος". 

Διότι ο Όμηρος ήξερε καλά πως η "αρετή" δεν μπορεί να είναι αποκομμένη από την καθημερινή ζωή, και άσε τους υποταγμένους "ενάρετους" να χτυπιούνται κάτω ισχυριζόμενοι πως ο Όμηρος δεν ξέρει τι λέει. 

Ο Όμηρος γνωρίζει ότι αρετή και υποταγή είναι έννοιες αντίθετες. 

Αν μάλιστα συνυπολογίσουμε ότι ο Όμηρος τα προαναφερθέντα λόγια τα βάζει να βγαίνουν από το στόμα ενός χοιροβοσκού ο οποίος είναι δούλος ο ίδιος, κάλλιστα μπορούμε αυτά τα λόγια να τα χαρακτηρίσουμε ως μια πρωτοποριακή ταξική αυτοκριτική, όπου ο χοιροβοσκός εκπροσωπώντας ολόκληρη την τάξη των δούλων, ομολογεί πως για την κατάστασή του ίδιου και των συναδέλφων του φταίει το γεγονός ότι έχουν έλλειψη αρετής. 

Το διευκρινίζει μάλιστα ο ιδιος ο χοιροβοσκός όταν στον προηγούμενο στίχο μιλάει για τους "δμώες"...
["ο δμως - οι δμώες" από το "δμω-δαμώ-δαμάζω", οπότε δμώες είναι αυτοί που έχουν δαμαστεί, αυτοί που έχουν υποταχτεί. Οι δούλοι που έχουν αποδεχτεί τη δουλεία τους δηλαδή]

δμῶες δ', εὖτ' ἂν μηκέτ' ἐπικρατέωσιν ἄνακτες,
οὐκέτ' ἔπειτ' ἐθέλουσιν ἐναίσιμα ἐργάζεσθαι·
ἥμισυ γάρ τ' ἀρετῆς ἀποαίνυται εὐρύοπα Ζεὺς
ἀνέρος, εὖτ' ἄν μιν κατὰ δούλιον ἦμαρ ἕλῃσιν.


Μας λέει ότι μόλις αρχίζουν νταβαντούρια και δεν κυβερνάει κανένας ("μηκέτ' επικρατέωσιν άνακτες"), όταν υπάρχει μια ενδιαφέρουσα κατάσταση χωρίς εξουσία, δηλαδή, οι για τα καλά υποταγμένοι "δμώες", οι συνειδητοί δούλοι δηλαδή, το μόνο που σκέφτονται είναι ότι πρόκειται για μια θαυμάσια ευκαιρία να τεμπελιάσουν για λίγο ("ουκέτ' έπειτ' εθέλουσιν εναίσιμα εργάζεσθαι"). Ούτε που τους περνάει απ' το μυαλό να πάψουν να είναι δούλοι. Έχουν δαμαστεί για τα καλά. Έχουν γίνει δμώες. Απλά να τεμπελιάσουν θέλουν, όχι να ελευθερωθούν. 

Έχουν χάσει τον ταξικό προσανατολισμό τους, επειδή έχουν χάσει τη μισή αρετή τους.
Η συνέχεια εδώ

* Πρώτη αναφορά στο κείμενο του πρκλ εδώ;Τα δεσμά του χρόνου λύθηκαν
Εικόνα:
https://twitter.com/louloufrascatti