Πώς η open source παραγωγή σπόρων μπορεί να αλλάξει την παγκόσμια παραγωγή τροφίμων

Αν ο όρος ακούγεται σαν να ανήκει στον κόσμο της τεχνολογίας, περισσότερο από ότι στην αναπαραγωγή των φυτών, η επιλογή του όρου Open Source δεν είναι τυχαία. Το Open Source Seed Initiative (OSSI),εμπνευσμένο από το κίνημα ελεύθερου λογισμικού και ανοικτού κώδικα,δημιουργήθηκε για να εξασφαλίσει ότι ορισμένες ποικιλίες φυτών και τα γονίδια, θα παραμείνουν ελεύθερα από δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας και θα είναι διαθέσιμα στους καλλιεργητές φυτών στο διηνεκές.

Ως μέρος της πρωτοβουλίας, οι καλλιεργητές των ΗΠΑ – μέλη του OSSI, υπόσχονται ότι οι σπόροι που παράγουν, θα παραμείνουν διαθέσιμοι για τους άλλους να τους χρησιμοποιούν για αναπαραγωγή στο μέλλον και από την έναρξη της της πρωτοβουλίας το 2014, ήδη εκατοντάδες καλλιεργητές καιι εταιρείες σπόρων έχουν δεσμευτεί στο OSSI.

Για τον ομότιμο καθηγητή του Πανεπιστήμιου του Wisconsin-Madison και μέλος του διοικητικού συμβουλίου OSSI , Jack Kloppenburg , ο έλεγχος των σπόρων και η ικανότητα να αναπαράγονται νέες καλλιέργειες είναι υψίστης σημασίας όσον αφορά την ασφάλεια των τροφίμων και την προστασία του περιβάλλοντος. Οι σπόροι παίζουν ρόλο σε μεγαλύτερα θέματα όπως η βιοποικιλότητα, τα δικαιώματα των αγροτών, ο έλεγχος του συστήματος των τροφίμων και η χρήση των γεωργικών χημικών ουσιών, τις οποίες πολλοί ανεξάρτητοι παραγωγοί προσπαθούν να αποφύγουν ή να μειώσουν.


Ο Kloppenburg τονίζει ότι το κίνημα ανοιχτού κώδικα δεν είναι για τους γενετικά τροποποιημένους οργανισμούς. Τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας μπορούν να επηρεάσουν όλες τις καλλιέργειες, είτε γενετικά τροποποιημένες ή συμβατικές, είτε βιολογικές ή όχι. Ο έλεγχος του σπόρου βρίσκεται στον πυρήνα όλης της περιβαλλοντικής βιωσιμότητας. ‘Ήδη υπάρχει μια αυξημένη ενοποίηση στην παγκόσμια βιομηχανία γεωργίας, με πιο πρόσφατα παραδείγματα,τις συγχωνεύσεις μεταξύ της ChemChina και της Syngenta, τον Αύγουστο το 2016, και της Monsanto και της Bayer, τον Σεπτέμβριο. «Αν πάτε στην αγορά, και ενδιαφέρεστε να αγοράσετε καλά, τοπικά λαχανικά που παρήχθησαν με βιώσιμο τρόπο, θα πρέπει επίσης να καταλάβετε ότι τα περισσότερα λαχανικά που προέρχονται από μια διαδικασία αναπαραγωγής που απειλείται με εξαφάνιση. Δεν θα έχουμε την επισιτιστική κυριαρχία μέχρι να έχουμε την κυριαρχία των σπόρων. 

Οι υποστηρικτές του OSSI, ισχυρίζονται ότι το υλικό φύτευσης γίνεται όλο και πιο περιορισμένο λόγω των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας, και το μέλλον του εφοδιασμού τροφίμων τίθεται σε κίνδυνο, επειδή η γονιδιακή δεξαμενή συνεχώς συρρικνώνεται. Η εκτελεστική διευθύντρια του OSSI, Claire Luby, της όποιας η διατριβή Ph.D. επικεντρώθηκε στην γενετική παραλλαγή και τη διαθεσιμότητα στα καρότα, διαπίστωσε ότι περίπου το ένα τρίτο όλων των σπόρων καρότου, προστατεύεται από δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας, με αποτέλεσμα μα είναι δύσκολο για τους καλλιεργητές να τους χρησιμοποιήσουν. Παρόμοιες εκτιμήσεις δεν υπάρχουν ακόμη για άλλες καλλιέργειες, αλλά οι ειδικοί, όπως η Luby είναι βέβαιοι ότι οι μεγάλες καλλιέργειες βασικών προϊόντων όπως το καλαμπόκι, έχει επηρεαστεί ακόμη πιο έντονα, από τα μαρούλια και τα καρότα.

Οι καλλιεργητές αναπαράγουν τα φυτά για να εκφράσουν επιλεκτικά επιθυμητά χαρακτηριστικά – από εκείνα που θα βελτιώσουν τη γεύση ή το χρώμα μιας καλλιέργειας, σε εκείνα που βοηθούν τις καλλιέργειες να ευδοκιμούν σε ορισμένα περιβάλλοντα και να αντισταθούν σε διάφορες απειλές, όπως τα παράσιτα ή διάφορες νόσοι. Οι πολέμιοι των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας στις καλλιέργειες, ισχυρίζονται, ότι η αύξηση των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας συρρικνώνει τον κατάλογο του φυτικού υλικού, που έχουν στη διάθεσή τους οι καλλιεργητές, σε μια εποχή που η ανάγκη για γενετική ποικιλότητα είναι μεγαλύτερη από ποτέ, λόγω των συνθηκών που προήλθαν από την αλλαγή του κλίματος. Για τους παραγωγούς του OSSI, οι γενετικοί πόροι ανέκαθεν ανήκαν με τα κοινά, και θα πρέπει να συνεχίσουν να είναι ένα δημόσιο αγαθό.

Ενώ οι ΗΠΑ φαίνεται να οδηγούν το κίνημα ανοιχτού κώδικα στους σπόρους, η έννοια των ανοιχτών σπόρων γρήγορα εξαπλώνεται σε όλο τον κόσμο. Στην Ινδία, το Κέντρο για τη Βιώσιμη Γεωργία, το οποίο περιγράφει τον εαυτό του, ως μια επαγγελματική οργάνωση πόρων, τρέχει ένα πρόγραμμα open-source σπόρων, σε συνεργασία με τους αγρότες, για να διατηρήσουν σπόρους για τις παραδοσιακές ποικιλίες τροφίμων και να τους εμπλέξει στην εκτροφή νέων ποικιλιών που ανταποκρίνονται σε συγκεκριμένες ανάγκες. Η οργάνωση βοηθά επίσης τους αγρότες, να έχουν πρόσβαση στην αγορά open-source σπόρων.

Η Γερμανική οργάνωση Agrecol βρίσκεται στη διαδικασία της δημιουργίας μιας άδειας ανοιχτού κώδικα για σπόρους, , στην ουσία μια πιο επίσημη καινομικά δεσμευτική έκδοση του OSSI , για τους παραγωγούς στην Ευρωπαϊκή Ένωση. (Οι Κανονισμοί που διέπουν την αναπαραγωγή διαφέρουν από χώρα σε χώρα, και έτσι η δέσμευση στο OSSI , δεν μπορεί απλά να εφαρμοστεί ως έχει στην Ευρώπη ή αλλού.)

Στις αρχές Νοεμβρίου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το εκτελεστικό όργανο της ΕΕ, δήλωσε ότι τα συχνά αναπαραγόμενα φυτά θα πρέπει να μην έχουν πατέντες, μια δήλωση που έρχεται σε αντίθεση με την τρέχουσα θέση του Ευρωπαϊκού Γραφείου Διπλωμάτων Ευρεσιτεχνίας, το οποίο επιτρέπει διπλώματα ευρεσιτεχνίας για συμβατικά φυτών. Η δήλωση αυτή όμως δεν είναι ο νόμος, και έτσι είναι πλέον στις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, να πιέσουν το γραφείο διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας να εφαρμόσει τη δήλωση της Επιτροπής.

Τον Οκτώβριο του 2016, η ολλανδική οργάνωση Hivos φιλοξένησε μια διάσκεψη για τα συστήματα ανοικτού κώδικα σπόρων στην Αιθιοπία, προσελκύοντας αγρότες, επιχειρηματίες, κοινοτικές τράπεζες σπόρων, και εκπροσώπους των κυβερνήσεων, μη κυβερνητικών οργανώσεων και των εταιρειών σπόρων από όλη την Ανατολική Αφρική για να μάθουν για το κίνημα σπόρων ανοιχτού κώδικα και τις πατέντες στους σπόρους.

Ο Willy Douma, ο οποίος τρέχει το πρόγραμμα open-source σπόρων της Hivos , λέει η οργάνωση βρίσκεται στη διαδικασία της οικοδόμησης μιας παγκόσμιας συμμαχίας για τα συστήματα σπόρων open-source, που ελπίζει να ξεκινήσει επίσημα το επόμενο έτος. Ένας συνασπισμός περιβαλλοντικών και αναπτυξιακών ομάδων (συμπεριλαμβανομένων της Hivos, τη USC Canada και της Action Group on Erosion, Technology and Concentration ) έχει καταρτίσει μια βάση δεδομένων των σπόρων και της βιοποικιλότητας σε όλο τον κόσμο , για να την δημοσιεύσει στο Seed Map Project.

Και σε μια έκθεση που δημοσιεύθηκε τον Σεπτέμβριο από την Παγκόσμια Συμμαχία για το μέλλον των τροφίμων (Global Alliance for the Future of Food ) – μια συνεργασία φιλανθρωπικών ιδρυμάτων, συμπεριλαμβανομένου του Ιδρύματος WK Kellogg, του Ιδρύματος McKnight και πολλών άλλων – αναφέρει ότι για να εξασφαλιστεί ένας ικανοποιητικός εφοδιασμός τροφίμων, οι αγρότες θα πρέπει να έχουν πρόσβαση στους σπόρους , στην ανταλλαγή και στη βελτίωση των σπόρων, και να έχουν μια φωνή στη διαμόρφωση της πολιτικής για τους σπόρους. Η έκθεση υπογραμμίζει επίσης, τον ρόλο που παίζουν οι ποικίλες τοπικές προμήθειες σπόρων στα βιώσιμα συστήματα τροφίμων – μια σύνδεση που η Luby του OSSI ελπίζει να γίνει από όλο και περισσότερους ανθρώπους στο μέλλον.

Πηγή

Seed Map Project[http://seedmap.org/about/]